Συνεπώς το δίκαιο αποτελεί κοινωνική συνθήκη με κοινούς εφαρμοστικούς κανόνες ενώ η ηθική είναι οδηγός ατομικής συμπεριφοράς των ανθρώπων.
Επειδή το δίκαιο και η ηθική αποτελούν συνήθως δύο μη ταυτόσημες έννοιες, θα λέγαμε ότι σε ελάχιστες των περιπτώσεων συμπίπτουν ενώ οι συγκρούσεις μεταξύ των εννοιών αυτών είναι συνήθεις και πολλές φορές έντονες.
Το δίκαιο -ως ένα σύνολο γραπτών κανόνων- αφορά την κοινωνική συμπεριφορά όλων και η εφαρμογή του οφείλει να έχει απόλυτα δεσμευτικό χαρακτήρα προς όλους και εξ αυτού η έννοια του δικαίου αποτελεί περιοριστικό πεδίο στην ελεύθερη συμπεριφορά και στην έκφραση των ανθρώπων.
Από την άλλη η ηθική δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και σαφώς στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες δεν υπάρχει μία και αδιαίρετος αντίληψη περί της ηθικής.
Συνεπώς το δίκαιο αποτελεί κοινωνική συνθήκη με κοινούς εφαρμοστικούς κανόνες ενώ η ηθική είναι οδηγός ατομικής συμπεριφοράς των ανθρώπων.
Ωστόσο οφείλουμε να διαχωρίζουμε την έννοια της ατομικής ηθικής με την έννοια που αποκαλείται «το κοινό περί δικαίου αίσθημα» το οποίο αποτελεί την κοινωνική συνισταμένη της ηθικής αντίληψης περί δικαίου.
Όσο περισσότερο απέχει η εφαρμογή του δικαίου (απόδοση δικαιοσύνης) από το κοινό περί δικαίου αίσθημα, τόσο με βεβαιότητα γίνεται αντιληπτό ότι η απόδοση δικαιοσύνης στηρίζεται σε άδικους νόμους ή ότι η εφαρμογή του δικαίου γίνεται με επιλεκτικό και ταξικό τρόπο.
Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και σε όλες τις ιστορικές περιόδους η δικαιοσύνη συγκέντρωνε και εξακολουθεί να συγκεντρώνει το μέγιστο ενδιαφέρον των κοινωνιών αφού σχετίζεται με όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων.
Οι έννοιες της ποινικής δικαιοσύνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της οικονομικής δικαιοσύνης, της φυλετικής δικαιοσύνης, τα εθνικά δίκαια και τα δίκαια των λαών, σκοπό έχουν την προάσπιση της ζωής, της ελευθερίας και της ισότητας των ανθρώπων με κατάληξη την εξάλειψη των αδικιών.
Η καταφυγή στη δικαιοσύνη από μεμονωμένα άτομα, από κοινωνικές ομάδες, από λαούς ή από έθνη για «να βρουν το δίκιο τους» στηρίζεται στο δίπολο: Εμπιστοσύνη, Ασφάλεια.
Ακριβώς στις δύο αυτές έννοιες (την Εμπιστοσύνη και την Ασφάλεια) στηρίζεται η ιστορία με τον μυλωνά του Πότσδαμ:
Στην Πρωσία του 18ου αιώνα, κοντά στο Πότσδαμ, ο Βασιλιάς Φρειδερίκος ο Μέγας είχε δίπλα στα θερινά του ανάκτορα έναν ανεμόμυλο ο οποίος έκανε πολύ θόρυβο και διατάρασσε τη γαλήνη του.
Ο Φρειδερίκος κάλεσε τον μυλωνά και απαίτησε να του πουλήσει τον ανεμόμυλο. Όταν αυτός αρνήθηκε, ο βασιλιάς τον απείλησε ότι μπορεί να πάρει έτσι κι αλλιώς το μύλο χωρίς να τον πληρώσει. Η απάντηση του μυλωνά έμεινε παροιμιώδης: “Ναι, αλλά υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο”.
Γίνεται απολύτως σαφές γιατί στην Ελλάδα του Μητσοτάκη, η Εμπιστοσύνη στην δικαιοσύνη και το αίσθημα Ασφάλειας των πολιτών έχουν γίνει κουρελόχαρτα και όχι οι στιβαρές «πλάκες του Μωυσή».
Φυσικά και ο Ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός στηρίζεται στο τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου, αλλά όλων των κατηγορουμένων και όχι μόνο των μεγαλόσχημων και ημέτερων από αυτούς.
Φυσικά και ο Ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός επιβάλλει και οι κρίνοντες να κρίνονται , αλλά όχι μόνο όταν οι αποφάσεις δεν συμφέρουν τους κρατούντες ενώ στις λοιπές των περιπτώσεων θεωρούνται ως παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης.
Φυσικά και η κάθε εξάμηνο αυστηροποίηση των ποινικών κωδίκων, δήθεν για την βελτίωση της απονομής της δικαιοσύνης και της κοινωνικής ασφάλειας, δεν αποτελεί νομικό πολιτισμό αλλά ποινικό λαϊκισμό.
“Δεν γίνεται να είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για κάποιους ανθρώπους και να μην είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για όλους τους ανθρώπους.”
Μάρτιν Λούθερ Κινγκ
Θύμιος Γεωργόπουλος
