Στων ποντικών το μονοπάτι
Εκεί που οι πεθαμένοι χάσανε τα κόκαλά τους
Τ.Σ. Ελιοτ
Η χώρα που λέγεται Ελλάδα βρίσκεται σε μία μεγάλη καμπή. Η σύγκρουση της εντιμότητας, της υπευθυνότητας, της ευαισθησίας και του ανθρωπισμού με το ανέντιμο, ανεύθυνο, αναίσθητο και απάνθρωπο κράτος, θυμίζει την τραγωδία της 28ης Φεβρουαρίου του 2023, όταν ένα τρένο που μετέφερε ανθρώπους συγκρούστηκε μετωπικά μ’ ένα άλλο που μετέφερε εμπορεύματα. Κι αυτό το άλλο, το αρματωμένο με δύο μηχανές, ώστε να σέρνει βιαστικά το κέρδος, αυτό το άλλο που απολάμβανε το προνόμιο της προτεραιότητας και την προστασία της συγκάλυψης, μοιάζει με τούτο το σύστημα που εδώ και χρόνια μας κυβερνάει, με δύο μηχανές κι αυτό· η μία να λέγεται «It’s the economy, stupid» (είναι η οικονομία, ηλίθιε) και η άλλη να λέγεται ιδιοτέλεια, αυταρχισμός και ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξουμε στον όσο χρόνο μια επίπλαστη πλειοψηφία παραπεισθέντων μάς επιτρέπει. Και, πίσω από τις δύο μηχανές της φρίκης, να σου και τα βαγόνια της ντροπής που αστόχαστα τα ονομάσαμε θεσμούς, να σπρώχνουν με τον τρόπο τους κι αυτά την ατμομηχανή της οικονομίας του κέρδους, ώστε να τους αναγνωριστεί με κάποια ανταλλάγματα η «ευγενής» συνεισφορά τους στο πάρτι της ανάπτυξης.
Και η καμπή αυτή νομοτελειακά προσφέρει δύο επιλογές. Είτε αναγνωρίζουμε τα λάθη μας κι αλλάζουμε τα πάντα, κατανοώντας πως δεν μας μένει καμία άλλη λύση, παρά μια επανάσταση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ενάντια στην ευτέλεια της εξουσίας, είτε ξαναγυρνάμε «δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα» στα ίδια, περιμένοντας από αυτούς που μας έφεραν ώς εδώ, κουνώντας μας το δάχτυλο, για να μας σώσουν μ’ ένα «θαύμα». Κοντολογίς, να παραμείνουμε ένα άχθος της Ιστορίας, μια έρημη χώρα.
Και λέγοντας έρημη χώρα, μου ήρθαν στον νου κάποιοι στίχοι από το ποίημα του Τ.Σ. Ελιοτ «Η ταφή του νεκρού», από τη συλλογή με τίτλο «Η Ερημη Χώρα», σε μετάφραση του Γ. Σεφέρη:
«Μέσα σε μια φούχτα σκόνη θα σου δείξω το φόβο...
Δεν ήμουν ζωντανός μήτε πεθαμένος και δεν ήξερα τίποτε
Κοιτάζοντας στην καρδιά του φωτός, τη σιωπή.»
Αυτό ζούμε πλέον στη χώρα του φωτός, παραδομένοι στον φόβο. Στον φόβο της απώλειας της εμπιστοσύνης των αγορών, των επιδομάτων, των συντάξεων, της διασκέδασης στα μπουζουκομάγαζα. Στον φόβο του αστυνόμου, του δικαστή, του εισαγγελέα, του έφορου, του χούλιγκαν, του προβοκάτορα. Και από κοντά ο Ερντογάν, ο Πούτιν, ο Τραμπ κι ο Κιμ Γιονγκ Ουν, η κλιματική αλλαγή και ο κορονοϊός. Φόβος και πάλι φόβος, «κοιτάζοντας στην καρδιά του φωτός τη σιωπή».
Καιρός, λοιπόν, να νικήσουμε τον φόβο. Και το φάρμακο κατά του φόβου είναι ένα: η ελευθερία· γιατί η ελευθερία για τον άνθρωπο που έχει μάθει να επιβιώνει μέσα στην ασφάλεια της εξάρτησης της μοίρας του από άλλους είναι ο μεγαλύτερος φόβος. Και όταν ξεπεράσουμε αυτόν τον φόβο της ελευθερίας και τη βιώσουμε, τότε κι εμείς, όπως κάποιοι που κάποτε οι εξουσίες τους λέγαν κλέφτες και κατσαπλιάδες, δεν έχουμε να φοβόμαστε τίποτα, ακόμα και τον θάνατο. Διαφορετικά, θα μείνουμε εκεί που είμαστε, στην έρημη χώρα της ασφάλειας που παρέχει υστερόβουλα ο φόβος της ανασφάλειας, «στων ποντικών το μονοπάτι, εκεί που οι πεθαμένοι χάσανε τα κόκαλά τους» (Τ.Σ. Ελιοτ: «Μια παρτίδα σκάκι»). Εκεί που και κάποιοι άλλοι πεθαμένοι χάσανε τα κόκαλά τους, σε ένα άλλο «μονοπάτι των ποντικών», σ’ ένα οικόπεδο, και τα βρήκε πεταμένα εκεί ένας σκύλος που «τα τοποθέτησε ανάμεσα στα πόδια του, ξάπλωσε στο δείγμα και με γαύγισμα καθώς και βλεμματική επαφή έδωσε την ένδειξη πως, σύμφωνα με την εκπαίδευσή του, είναι ανθρώπινο υπόλειμμα» (από το πόρισμα της εταιρείας εκπαιδευμένων σκύλων Anubis για τα ανθρώπινα οστά που βρέθηκαν στο Κουλούρι και τα Πηγάδια).
Και μέσα από αυτό το πλημμύρισμα των αναλογιών και των συναρτήσεων που προκαλεί η ποίηση και διαβάζοντας πώς, με συνέπεια και αφοσίωση στην αποστολή του, φέρθηκε ένας σκύλος (σε αντίθεση με τους ανθρώπους), κλείνω πάλι με στίχους του Ελιοτ από την Ερημη Χώρα:
«Κείνο το λείψανο που φύτεψες στον κήπο σου τον άλλο χρόνο,
άρχισε να βλασταίνει; Πες μου, θ’ ανθίσει εφέτο;
'Η μήπως η ξαφνική παγωνιά πείραξε τη βραγιά του;
Ω κράτα μακριά το σκυλί, τον αγαπάει τον άνθρωπο
Τι με τα νύχια του θα το ξεχώσει πάλι!»
* Νομικός, συγγραφέας
