Πού πηγαίνει η χώρα; Ποια η πορεία της οικονομίας; Ποια παραγωγή πολιτικής και ποια αντιπολίτευση έχουμε; Πώς στεκόμαστε απέναντι στα νέα μεγάλα προβλήματα που διατρέχουν την ανθρωπότητα, την Ευρώπη και τη χώρα μας; Αυτά είναι τα ερωτήματα που απασχολούν εδώ και καιρό, πολύ πιο έντονα όμως τελευταία, τον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Ερωτήματα που είτε θέτει στις δημόσιες τοποθετήσεις του είτε μοιράζεται με τους συνομιλητές του.
Ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι απομονωμένος, αντιθέτως είναι σε διαρκή επαφή όχι μόνο με προσωπικότητες της οικονομίας, της τέχνης, των κοινωνικών κινημάτων, αλλά και με απλούς ανθρώπους που υφίστανται τις συνέπειες της σημερινής κατάστασης. Της ακρίβειας, της δημοκρατικής έκπτωσης, της παραλυτικής κρίσης στο κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος.
Και αυτό που εισπράττει είναι ένα κλίμα γενικευμένης δυσαρέσκειας, οικονομικής ασφυξίας που για την ώρα οδηγεί σε βουβή αποδοκιμασία, αλλά όχι σε κοινωνικές εντάσεις. Η τεράστια αποχή από τις εκλογές, οι εκατομμύρια πλάτες γυρισμένες στο πολιτικό σύστημα είναι η απόδειξη. Ο πολίτης ζει σε καθεστώς ανασφάλειας, αντιμετωπίζει δυσκολίες, συχνά αξεπέραστες, στα νοσοκομεία, τις δημόσιες υπηρεσίες, την καθημερινότητά του.
Σε μια διετία
Την ίδια ώρα ο πρώην πρωθυπουργός προβληματίζεται και εκφράζει την ανησυχία του και για την πορεία της οικονομίας: εκτιμά ότι τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά και πιστεύει ότι η χώρα θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρό θέμα σε 1,5-2 χρόνια. Αν συνεχίσουμε έτσι θα πέσουμε σε τοίχο, είχε πει στην πρόσφατη εκδήλωση του Ινστιτούτου του.
Εξηγώντας ότι το καύσιμο (βλέπε Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) εξαντλείται ή, πιο σωστά, σπαταλιέται από την κυβέρνηση. Και ενώ η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε εξασφαλίσει τον διάδρομο ασφαλείας για το χρέος, η σημερινή κυβέρνηση δεν εξασφαλίζει τις συνθήκες για τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που απαιτούνται.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που είχε την ευκαιρία το 2021-2022 να κάνει μεταρρυθμίσεις, έχει ακολουθήσει την πεπατημένη του γνωστού μοντέλου το οποίο βασίζεται στο real estate και τον τουρισμό, ενώ την ίδια στιγμή οι ξένες επενδύσεις όχι μόνο πέφτουν, αλλά είναι και ποιοτικά προβληματικές καθώς εστιάζονται στους δύο πιο πάνω τομείς.
Ισως να μην το αναμένει κανείς, αλλά ο Αλέξης Τσίπρας επικαλείται σε συνομιλητές του μια φράση του Κώστα Σημίτη από συνέντευξή του στην «Οικονομική Επιθεώρηση» το 2023. «Αυτό δεν λέγεται ξένη επένδυση, αλλά κερδοσκοπικός οπορτουνισμός».
Καλό λόγο για τον Κυριάκο Μητσοτάκη δεν θα πάρει κάποιος από τα χείλη του Αλέξη Τσίπρα. Ο επόμενος πρωθυπουργός θα έχει μεγάλο πρόβλημα από την «παρακαταθήκη» που θα του αφήσει, είναι το συμπέρασμα που βγαίνει από τα συμφραζόμενα της παρέμβασής του στην τελευταία εκδήλωση του Ινστιτούτου του. Οταν τόνιζε για το «κατ’ ευφημισμό λεγόμενο “επιτελικό κράτος”» ότι «όλο και περισσότερο αποδεικνύεται μηχανισμός για την αναπαραγωγή πελατειακών σχέσεων, την προστασία ολιγοπωλιακών δομών αγοράς και τη διαχείριση συμφερόντων που φτάνει στο όριο της παρεοκρατίας και της προσοδοθηρίας».
Σοβαρός είναι ο προβληματισμός του και για την κατάσταση του κράτους δικαίου. Η δημόσια τοποθέτησή του πρόσφατα στη Βουλή, οι αντιδράσεις που προκάλεσε και η αποχώρηση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Γεωργίας Αδειλίνη, όχι μόνο επιβεβαιώνουν, σύμφωνα με συνομιλητές του, τις καταγγελίες του, αλλά και αποκαλύπτουν ότι έχει εδραιωθεί ένα καθεστώς αλλεργίας στη δημοκρατική κριτική που περιλαμβάνει και κάποιες θεσμικές ελίτ.
Ποιος πληρώνει
Επιπλέον: η ανησυχία στενών συνεργατών του για τις στρατηγικές επιλογές του Κ. Μητσοτάκη καθρεφτίζει τη δική του ανησυχία. Θα τις πληρώσει η χώρα… φοβούνται και εξομολογούνται. Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα: η προτίμηση στους Δημοκρατικούς -το ποντάρισμα της τελευταίας στιγμής στον Μάικ Πομπέο δεν συνεισέφερε σε κάτι, το αντίθετο μάλιστα-, η ταύτιση με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η προσκόλληση στην Ουκρανία -λες και η Ελλάδα είναι… Λουξεμβούργο- είναι λόγοι για πυκνά σύννεφα πάνω από τη χώρα μας.
Ο Αλ. Τσίπρας περιμένει επίσης με ενδιαφέρον την πρόταση του πρωθυπουργού για τον επόμενο/η Πρόεδρο της Δημοκρατίας, γιατί κατά την εκτίμησή του η επιλογή θα σηματοδοτήσει και την τακτική της κυβέρνησης το επόμενο διάστημα. Κεντρώος Πρόεδρος, «άνοιγμα» προς το Κέντρο. Δεξιός Πρόεδρος, στροφή προς τα δεξιά με το μάτι στην Ακρα Δεξιά. Βεβαίως μια κεντρώα επιλογή κινδυνεύει να καταψηφιστεί από ικανό αριθμό «γαλάζιων» βουλευτών, κάτι που ίσως προκαλέσει πολιτικές διεργασίες.
Αν πάλι ο Κ. Μητσοτάκης κάνει μια ασφαλέστερη για εκείνον επιλογή, τότε θα αφήσει κενό έναν χώρο που είχε προηγουμένως καταλάβει. Σε κάθε περίπτωση βρίσκεται σε δύσκολη θέση και η περίοδος της παντοδυναμίας του έχει τελειώσει. Εχει χάσει σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις 15 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ οι δύο πρώην πρωθυπουργοί τού ασκούν κριτική και η Ακρα Δεξιά εμφανίζεται την ίδια στιγμή συμπαγής.
Η εικόνα στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος επηρεάζει όμως και τα ελληνοτουρκικά. Ο Αλέξης Τσίπρας ποτέ δεν πείσθηκε ότι όντως ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε πρόθεση να λύσει το ζήτημα. Διερωτάται αν θα λύσει τον γόρδιο δεσμό με… δανεικούς βουλευτές παραπέμποντας στις γνωστές ενστάσεις της «γαλάζιας» κοινοβουλευτικής ομάδας.
Τα ελληνοτουρκικά δεν είναι το νομοσχέδιο για την ισότητα στον πολιτικό γάμο, παρατηρεί και κάνει αντιδιαστολή με τη Συμφωνία των Πρεσπών, εκεί όπου η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ήταν μπετόν αρμέ. Δεν μπορεί να βγει από την εξίσωση ότι ο Κ. Μητσοτάκης είναι… σιγουρατζής σημειώνουν εξάλλου συνεργάτες του πρώην πρωθυπουργού.
Η αντιπολίτευση
Δεδομένης της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης αλλά και των κυβερνητικών επιλογών αναπόφευκτα το ερώτημα που τίθεται είναι: και η αντιπολίτευση; Εδώ, σταχυολογώντας παλαιότερες παρεμβάσεις του και απόψεις συνομιλητών του, εύκολα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι, κατά τον Αλέξη Τσίπρα, είναι δυστύχημα που εδώ και 1,5 χρόνο η χώρα δεν έχει αξιόμαχη και αποτελεσματική αντιπολίτευση.
Η δημοκρατική ανισορροπία του πολιτικού συστήματος γίνεται φανερή από την απουσία αξιόπιστης εναλλακτικής πρότασης. Και το να συζητά κανείς για πρόσωπα απλώς αποπροσανατολίζει, αφού η συζήτηση πρέπει να εστιάζει στα προβλήματα είναι η θεώρησή του.
Εκεί που ο Αλέξης Τσίπρας είναι πολύ φειδωλός και προσεκτικός είναι όταν η συζήτηση επικεντρώνεται στον ΣΥΡΙΖΑ. Η ευρύτερη προσέγγισή του πάντως είναι ότι η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία είναι κομμάτι της συνολικής κρίσης του πολιτικού συστήματος.
Βρισκόμαστε στην αρχή διαδικασιών που θα αφορούν το πολιτικό σύστημα συνολικά. Πιστεύει δε ότι μέχρι τον Ιούλιο περίπου θα είναι λιγότερη η καταχνιά και θα έχει ξεδιαλύνει η εικόνα για το πού πάνε τα πράγματα. Τα γεγονότα άλλωστε στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ακόμη σε εξέλιξη, η προεδρική εκλογή στο ΠΑΣΟΚ νωπή, ενώ επίκειται και η προεδρική εκλογή στις αρχές του 2025.
Κόμμα-μπαλαντέρ
Σε αυτό το πολιτικό σκηνικό εμφανίζεται ο Στέφανος Κασσελάκης. Από την παρέμβασή του στο συνέδριο του Φεβρουαρίου του κόμματος η άποψη του Αλέξη Τσίπρα έχει γίνει σαφής. Οι εξελίξεις την επιβεβαίωσαν σύμφωνα με συνομιλητές του, ενώ -προσθέτουν- αποκαλύφθηκε ότι ο διάδοχός του στο κόμμα εξυπηρετεί έναν σχεδιασμό. Είχε από πριν εκπονήσει σχέδιο για νέο κόμμα. Και μάλιστα κόμμα-μπαλαντέρ μεταξύ Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, που θα είναι έτοιμο για διπλή ή και τριπλή συγκατοίκηση.
Ο Σ. Κασσελάκης εξάλλου μίλησε πρόσφατα για τη «θεσμική Δεξιά», ενώ αμέσως μετά την αποχώρησή του από τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. «έσβησε» δημόσια τις διαχωριστικές γραμμές Δεξιάς και Αριστεράς. Τα σενάρια αυτά αναπαράγει η «άγαρμπη διαπλοκή», λέει συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού. Πώς είναι δυνατόν να μην υφίσταται καν το υπό σύσταση κόμμα και παρ’ όλα αυτά να μετριέται σε δημοσκοπήσεις; Ο Αλέξης Τσίπρας δεν έχει σταματήσει να παρακολουθεί όλες τις εξελίξεις στο κόμμα του οποίου ηγήθηκε, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι συμφωνεί με όλες τις επιλογές των στελεχών του.
Από πηγές της Κουμουνδούρου μαθαίνουμε ότι είχε προτείνει να μη γίνει το πρόσφατο συνέδριο -«συνέδριο σύγκρουσης σε απευθείας μετάδοση»-, αλλά πριν από αυτό να προχωρήσουν συντεταγμένα σε ένα δημοψήφισμα στο οποίο θα έρχονταν τα μέλη του κόμματος, με τρόπο αδιάβλητο και αδιαμφισβήτητο, να επικυρώσουν την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής για έκπτωση του Στ. Κασσελάκη. Κατά συνέπεια ένα δημοψήφισμα με πολιτικό επίδικο, το σχέδιο μετατροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. σε ένα Ι.Χ. κόμμα. Ενα δημοψήφισμα που δεν θα μπορούσε να αρνηθεί ούτε ο Στέφανος Κασσελάκης. Αλλά δεν…
Case study…
Οσα έχουν γίνει στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. από την αποχώρησή του και μετά θα μπορούσε κανείς να τα περιγράψει συμπυκνωμένα ως case study… αυτοκαταστροφής, εξομολογείται έμπειρος συνομιλητής του. Γιατί ο Τσίπρας δεν έφυγε από την ηγεσία του κόμματος για να… αυτοκτονήσει (το κόμμα), αλλά για να δώσει ώθηση προς τα πάνω. Είναι άλλωστε ο άγραφος νόμος των κομμάτων εξουσίας: χάνεις, αλλάζεις ηγεσία, καταφέρνεις την ώθηση και προχωράς. Στον ΣΥΡΙΖΑ ωστόσο δεν συνέβησαν έτσι τα πράγματα…
«Ο ιστορικός κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ έχει κλείσει» είχε δηλώσει αποχωρώντας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κόμμα δεν έχει τις ρίζες του στην κοινωνία. Να αλλάξει όμως, όχι να αυτοπυρποληθεί. Η παρένθεση Κασσελάκη κόστισε ακριβά, αλλά τώρα υπάρχει ίσως μία ευκαιρία.
Γι’ αυτό αποκτά κρίσιμη σημασία, τονίζουν οι συνομιλητές του, η συμμετοχή στην ψηφοφορία για την ανάδειξη του επόμενου προέδρου να είναι υψηλή, γεγονός που θα δείξει τα αντανακλαστικά, αλλά και τις προοπτικές του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Μια προσέλευση 20.000-30.000 ανθρώπων θα ήταν ένα λογικό νούμερο, αλλά η προσέλευση 60.000-80.000 θα ήταν μια ανάσα.
Τέλος, όσον αφορά τον Νίκο Ανδρουλάκη ο πρώην πρωθυπουργός -αν πιστέψουμε συνομιλητές του με καταγωγή από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ-, έχει την άποψη ότι ο λόγος που μέχρι στιγμής αρθρώνει δεν ανοίγει μεγάλες προσδοκίες για το κόμμα του ή για την προοδευτική αντιπολίτευση. Θα είχε μια πιθανότητα εκλογικού άλματος, λένε, αν έκανε αριστερή στροφή.
Για αυτό άλλωστε και προκειμένου να την αποτρέψουν το μέγαρο Μαξίμου και ο Κ. Μητσοτάκης επιδίδονται σε επιθέσεις του τύπου «πράσινος ΣΥΡΙΖΑ» ή «αντιπολίτευση του “όχι σε όλα”». Από την άλλη όμως οι κοινωνικές δεσμεύσεις του ΠΑΣΟΚ, η ρυμούλκησή του από τον συντηρητισμό και τα προσωπικά πολιτικά όρια σειράς στελεχών του εμποδίζουν κάτι τέτοιο.
