Ευχαριστημένη γιατί κερδήθηκε έστω μερικώς μια δύσκολη νομική μάχη, αποκαρδιωμένη όμως για τον τρόπο που αντιμετωπίζει η ελληνική δικαιοσύνη τα έμφυλα αδικήματα, η δικηγόρος της 12χρονης από τον Κολωνό Ιωάννα Στεντούμη. Η 12χρονη που πέρασε τη βάσανο της κακοποίησης, της παρακολούθησης, του επανατραυματισμού και της αμφισβήτησης, είδε τους 11 από τους θύτες που αναγνώρισε να καταδικάζονται, είδε όμως και 6 να αθωώνονται.
«Ακούστηκαν πράγματα που δεν πρέπει να ακούγονται και ενώ σε μια ληστεία αρκεί η κατάθεση του θύματος, σε έναν βιασμό ανηλίκου δεν ήταν αρκετή. Ενώ στην περίπτωση μιας ληστείας προφυλακίζεται ο θύτης, εδώ παραμένουν ελεύθεροι μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση. Πώς θα επιστρέψει αυτό το παιδί στη γειτονιά του; Δεν είμαι υπέρ της αυστηροποίησης των ποινών αλλά φαίνεται ξεκάθαρα πως αντιμετωπίζει η δικαιοσύνη τα έμφυλα αδικήματα» λέει στο tvxs η δικηγόρος και εξηγεί τη διαδικασία που αποθαρρύνει κακοποιημένα παιδιά να καταγγείλουν.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί περιγράφεται ανάγλυφα η απουσία πλαισίου προστασίας των θυμάτων έμφυλης βίας και ιδιαίτερα των παιδιών και εντός των δικαστηρίων, ένα περιβάλλον αρένας που μόνο ευνομούμενο κράτος δεν θυμίζει.
H δίκη της υπόθεσης της πολλαπλής σεξουαλικής κακοποίησης της 12χρονης από τον Κολωνό, απέκτησε εμβληματικό χαρακτήρα για πολλούς λόγους. Στοχοποιήθηκε ένα πολυτραυματισμένο παιδί και η οικογένεια του -δηλαδή τα θύματα της υπόθεσης- πολλαπλά. Επιχειρήθηκε συγκάλυψη της υπόθεσης με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς ήταν να μείνει έξω από το κάδρο της Δικαιοσύνης η πτυχή που τη συνδέει με την Greek Police Mafia και τις εγκληματικές οργανώσεις.
Οι γυναίκες που κατέθεσαν αναφέρθηκαν σε ακόμη δύο βασικούς κατηγορούμενους που περιλαμβάνονται στη δικογραφία ως μέλη του διευθυντηρίου της δεύτερης εγκληματικής οργάνωσης που εξέδιδε τις γυναίκες στους οίκους ανοχής: την 72χρονη «Μαρίνα», το πρόσωπο που φέρεται να συνδέεται με δυσώδεις υποθέσεις μαστροπείας, της 12χρονης από τον Κολωνό και της νεαρής κοπέλας στην Ηλιούπολη, όπως και με την υπόθεση Greek Police Mafia, και τον σύντροφό της Μ.Δ., τον οποίο όλες οι γυναίκες ανέφεραν ως «Πάπι».
Συνολικά σε τρεις οίκους ανοχής αναφέρθηκαν οι γυναίκες που στεγάζονταν στη συγκεκριμένη οδό: στην Κασσάνδρας 3, 4 και 6. Πρόκειται για στούντιο όπου η 12χρονη από τον Κολωνό είχε καταγγείλει ότι την εξέδιδε ο Ηλίας Μίχος. Η υπόθεση όμως ανέδειξε και τη δύναμη της αλληλεγγύης που εκφράστηκε τόσο από την Επιτροπή Αλληλεγγύης στη 12χρονη, όσο και από τις δικηγόρους της που κλήθηκαν μαζί με το θύμα να κάνουν και τη δουλειά που θα όφειλε να είχαν κάνει οι αρχές.
«Τελικά μέχρι πού πιστεύουμε τα παιδιά;»
«Αναμέναμε από τη Δικαιοσύνη πως θα αξιολογούσε ως βαρύνουσας σημασίας αποδεικτικό την κατάθεση του παιδιού, όπως εισηγούνται και διεθνείς φορείς και πρωτόκολλα, όμως αυτό δεν έγινε» λέει η Ιωάννα Στεντούμη η οποία υπογραμμίζει ότι δεν έχουν λάβει ακόμα το σκεπτικό της απόφασης.
«Η κατάθεση της δεν αγνοήθηκε φυσικά, αλλά εκτιμώ ότι επηρέασε το τελικό αποτέλεσμα της δίκης, το ότι η εισαγγελέας της έδρας υποστήριξε πως δεν αρκεί η κατάθεση του παιδιού ως αποδεικτικό στοιχείο. Περιμένω από μια εισαγγελική αρχή αλλά και εν γένει από τις δικαστικές Αρχές, να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση στον ειδικότερο χαρακτήρα που έχουν εκ της φύσης τους τα έμφυλα αδικήματα. Σε αυτά τα αδικήματα, όπως είναι οι βιασμοί, πολύ συχνά έχουμε μόνο τη μαρτυρία του θύματος. Μάλιστα αυτή η αμφισβήτηση αποτυπώθηκε και στο σώμα των ενόρκων, στο οποίο μάλιστα πλειοψηφούσαν οι γυναίκες, καθώς σε τουλάχιστον 2 περιπτώσεις η αθωωτική απόφαση καθορίστηκε από τους ένορκους.
Αυτό με προβληματίζει ακόμα περισσότερο, στο βαθμό που οι λαϊκοί δικαστές είναι και η φωνή της κοινωνίας. Αυτό που εισέπραξα λοιπόν από το κοινωνικό σώμα, είναι “το λέει το παιδί αλλά δεν είναι αρκετό” κι επομένως ο προβληματισμός μου είναι, τελικά μέχρι πού πιστεύουμε τα παιδιά; Πώς θα μιλήσει το επόμενο παιδί, όταν αυτά τα λίγα που μιλάνε, βλέπουν το λόγο τους με τέτοιο τρόπο να αμφισβητείται;».
Η δικηγόρος υπογραμμίζει πως το εθνικό σχέδιο δράσης για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών 2022-2027 αναφέρει ότι το 16% των παιδιών στην Ελλάδα είναι κακοποιημένα και καταγγέλλει το 0,6%.
«Άρα έχουμε ελαχιστότατες περιπτώσεις που καταγγέλλουν. Και τι λέμε στα παιδιά; Πρέπει να έχετε κι άλλα στοιχεία. Ο λόγος σας δεν αρκεί. Το παιδί σε αυτή την υπόθεση έκανε μέχρι τον ντέντεκτιβ. Να βρει, να εντοπίσει να μαγαζιά κλπ. Μια τέτοια στάση, τα στέλνει στη σιωπή.
Άρα σε μια δίκη που έγινε fast track με ευθύνη της πολιτείας -γι’αυτό είχαμε μικρό διάσημα επεξεργασίας- κρινόταν η αξιοπιστία του παιδιού. Και καλέσαμε δύο εξειδικευμένους επιστήμονες ως μάρτυρες, να μιλήσουν για την αξιοπιστία της μικρής ειδικά, αλλά δεν τους επέτρεψε το δικαστήριο λόγω έλλειψης χρόνου! Κατέθεσαν από την οικογένεια μόνο η θεία, ως μαρτυρας κατηγορητηρίου και η αδερφή της, που την καλέσαμε εμείς. Έπρεπε δηλαδή η οικογένεια με επιπλέον σοβαρή οικονομική επιβάρυνση να κλητεύσει δικούς της μάρτυρες και δέχτηκαν μόνο 2 από τους 5».
Δεν προστατεύονται οι μάρτυρες
Ένα άλλο σοβαρό θέμα που έχουμε δει και σε άλλες εμβληματικές δίκες όπως εκείνη του Λιγνάδη, είναι το θέμα της προστασίας των μαρτύρων. Η κ. Στεντούμη αναφέρει ορισμένους από τους δεκάδες χαρακτηρισμούς εναντίον τους και το κλίμα αρένας που επικράτησε.
«Φτάνουν άτομα που έχουν υποφέρει, που ζουν σε μια εξαιρετικά τραυματική συνθήκη, σε ακραία συναισθηματική κατάσταση γιατί εξετάζονται χωρίς σεβασμό, επιθετικά και ανοριωτα. Κρατάνε ώρες οι καταθέσεις τους, κατά τη διάρκεια των οποίων δέχονται διαρκείς προσβολές κι επιθέσεις για την οικογένεια και τη μητέρα της ανήλικης. “Δικαζόταν” από τους συνηγόρους υπεράσπισης η αθωωθείσα μητέρα και ουδεμία αναφορά στο Μίχο! Τη μόνη φορά που τον ανέφεραν, ήταν ως “επιχειρηματίας της περιοχής”! Συνήγορος υπεράσπισης του κατηγορούμενου χαρακτήρισε αλητήριο τον αστυνομικό που είπε τι στοιχεία βρήκε, σεξεργάτρια το παιδί . Μετέτρεψαν σε αρένα την αίθουσα και διαγνωνίζονταν για το ποιος θα επιτεθεί στο παιδί και την οικογένεια αυτού, περισσότερο.
Στο προηγούμενο δικαστήριο το αποκάλεσαν πορνοστάρ, τώρα σεξεργάτρια, ότι φρόντιζε ιδιαίτερα τον καλλωπισμό της, ένα παιδί που πήγαινε με το ποδήλατο στην πλατεία που το προσέγγιζαν! Καταλαβαίνω ότι η έδρα είχε μεγάλο όγκο. Αλλά η πολιτεία έχει την ευθύνη για τη διαδικασία. Και ήδη έχει αφήσει εκτός της δίκης αυτής, το Μίχο, παρά τις καταγγελίες του παιδιού.
Χρειάζεται σοβαρή εκπαίδευση για το πώς θα αντιμετωπίζονται από το δικαστικό σώμα αυτές οι δίκες. Είναι φυσικά ιερό το δικαίωμα του κατηγορούμενου στην απολογία, ακόμα και με ψέματα, δεν έχει καθήκον αληθείας. Αλλά θεωρώ ότι ξεπερνάει κάθε όριο δεοντολογίας, συνήγοροι υπεράσπισης να αγορεύουν ώρες για την οικογένεια του παιδιού και τη μητέρα του με υβριστικούς χαρακτηρισμούς, να τους προσβάλλουν και να χαρακτηρίζουν το παιδί ως σεξεργάτρια. Ούτε βέβαια αυτές οι πρακτικές οδηγούν στην εύρεση της αλήθειας – άλλωστε δεν έχουν αυτό το σκοπό. Θα πρέπει οι διευθύνοντες/νουσες τη διαδικασία να θέτουν κάποια στοιχειώδη όρια σεβασμού της αξιοπρέπειας του θύματος.
Δεν γίνεται να μένουμε σιωπηλές στην καταβαράθρωση, τον λαϊκισμό και την απεύθυνση στα κατώτερα ένστικτα. Δικηγόροι επιτίθεντο στην έδρα προσωπικά, κάποιες φορές ουρλιάζοντας κυριολεκτικά. Είστε άσχετες, πάμε να δικάσουμε αλλού με δικαστές με εμπειρία, ακούστηκαν, μεταξύ άλλων. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους άνδρες. Υποφέρουμε από τοξική αρρενωπότητα και επιθετικότητα και από γυναίκες συναδέλφισσες, ιδίως σε αυτές τις δίκες με έμφυλο πρόσημο. Γιατί πρέπει να είμαστε με πανοπλία για το πώς θα υπερασπιστούμε το παιδί και τις εαυτές μας μέσα σε μια δικαστική αίθουσα και να περιμένουμε να ακούσουμε κάθε πιθανή προσβολή;»
«Τα παιδιά λένε ψέματα για όλα, ακόμα και για τη Μερέντα»
«Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αναλυτικά τι υπέστη το παιδί, να εκθέσουμε όλο του το δράμα όπως αποτυπώθηκε στην πρώτη δίκη. Δεν το κάναμε. Πρέπει να υπάρχει στοιχειώδης σοβαρότητα και σεβασμός στον επανατραυματισμό όχι μόνο της ανήλικης, αλλά και των ανθρώπων που αυτή τη στιγμή έχουν την φροντίδα της» λέει η δικηγόρος.
«Ακούστηκε κάποια στιγμή σε μια προσπάθεια αποδόμησης της 12χρονης ότι όλα τα παιδιά λένε ψέματα. Αναφέρθηκε από συνήγορο υπεράσπισης “αν ρωτήσω το παιδί μου πόσες κουταλιές μερέντα έφαγε, θα πει 4 κι ας έφαγε 10”. Συνήγορος υπεράσπισης δηλαδή προέβη σε σύγκριση μεταξύ ενός παιδιού από προστατευμένο περιβάλλον με ένα παιδί πολυτραυματισμένο που ζητάει να αποδοθεί δικαιοσύνη, σε σύγκριση μεταξύ κουταλιές Μερέντα με παιδοβιασμούς! Τέτοια άγνοια και αμφισβήτηση του τραύματος ενός παιδιού. Ενός παιδιού που λέει καθαρά “Είναι αυτός κι αυτός κι αυτός, δεν θα ξεχάσω ποτέ τα πρόσωπά τους”!
Εδώ λοιπόν τίθεται το ερώτημα, τι άλλο απαιτεί η δικαιοσύνη αλλά και η κοινωνία, όπως εκφράστηκε μέσω των ενόρκων εδώ, να υπάρχει εκτός από την αναγνώριση του θύματος; Τι άλλο θα μπορούσε να υπάρχει δηλαδή σε σεξουαλικά εγκλήματα; Εμείς ως ενήλικες ξεχνάμε με ποιους έχουμε συνευρεθεί και μάλιστα συναινετικά; Γιατί θεωρούμε ότι το παιδί ξεχνάει τα πρόσωπα όσων ασέλγησαν πάνω του;
Η υπεράσπιση τόσο πολλών κατηγορουμένων, με ελάχιστες εξαιρέσεις, διαμόρφωσε μια γραμμή ότι το παιδί λέει ψέματα. Δεν μπορώ ακόμα να δεχτώ, ότι χρησιμοποιήθηκε αυτό το επιχείρημα και ότι για δεκάδες ώρες ακούγαμε να υποστηρίζεται αυτό για ένα παιδί και μάλιστα το συγκεκριμένο παιδί. Μέχρι και μήνυση για ψευδή καταμήνυση ακούστηκε ότι ότι έχει υποβληθεί εναντίον της.
Το παιδί είναι ανήλικο κι ακούει να αποκαλείται σεξεργάτρια, ετών 11! Ας αναρωτηθούμε. Πρέπει να θεωρείται φυσιολογικό αυτό; Προσπαθούμε οι δικηγόροι που ασχολούμαστε με το έμφυλο, να ωθήσουμε το κράτος να είναι πιο συγχρονισμένο με τις ανάγκες παιδικής προστασίας».
Πώς είναι σήμερα η 12χρονη;
«Προσπαθεί να προσαρμοστεί. Νιώθει ότι δεν είχε πλήρη δικαίωση μετά από όσα πέρασε. Δόθηκε περιοριστικός όρος να μην την προσεγγίζουν εκείνοι που καταδικάστηκαν, όμως είναι στην ίδια γειτονιά. Θα είναι ελεύθεροι και θα εκτισουν την ποινή τους αν καταδικαστούν στον 2ο βαθμό» λέει η δικηγόρος της κ. Στεντούμη.
«Εμείς θέσαμε τα ζητήματα. Το να ισχυρίζονται ότι ένα παιδί το οποίο απειλείται ακόμα κι έχει διαλυθεί η ζωή του, απειλούνται τα αγαπημένα του πρόσωπα, εσκεμμένα μπαίνει στη διαδικασία υπόδειξης των συγκεκριμένων κατηγορουμένων γιατί έχει άλλα κίνητρα, όχι απλά δεν ευσταθεί ως λογική αλλά και είναι τραυματικό για το ίδιο και για την οικογένεια.
Το παιδί ευτυχώς δεν ήταν εκεί αλλά ενημερώνεται για το αποτέλεσμα και αξιολογεί πως το αντιμετωπίζει η πολιτεία. Αυτή τη διαλυτική συμπεριφορά βέβαια την υιοθετούν και σε ενήλικα άτομα που είναι παρόντα».
Η δικηγόρος που έθιξε πρόσφατα το θέμα των άνισων αποφάσεων της Ελληνικής Δικαιοσύνης συγκρίνοντας την προφυλάκιση του Ρωμανού με απουσία σοβαρών στοιχείων και το ότι οι ένοχοι για τη 12χρονη αφέθηκαν ελεύθεροι σχολιάζει σχετικά:
«Τέτοιες μεγάλες διαφορές μας στερούν την πολύ αναγκαία ασφάλεια δικαίου κι εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη. Για να εμπιστεύεσαι ένα δημοκρατικό πολίτευμα, πρέπει να εμπιστεύεσαι τους βασικούς πυλώνες αυτού. Αν ο πολίτης αισθάνεται ότι κρίνεται, οντας σε αντιστοιχες καταστάσεις, με ανόμοια κριτήρια, ιδίως πολιτικά και φρονηματικά, δεν νιώθει ασφάλεια. Και έχουμε δει ανθρώπους να κρίνονται από πολιτικά φρονήματα. .
Διαδηλωτές διώκονται, όπως και καθηγητές πρόσφατα για το δικαίωμα στην απεργία. Και άνθρωποι που καταδικάστηκαν για σοβαρά γενετήσια αδικήματα, είναι ελεύθεροι μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση. Μιλάμε για ανθρώπους «οικογενειάρχες» που προσέγγισαν ένα παιδί που κυκλοφορούσε με ποδήλατο στη γειτονιά τους. Εγώ σαν συνήγορος δεν θα πω “όλοι στη φυλακή, όσο περισσότεροι τόσο το καλύτερο”. Ξέρουμε ότι η πατριαρχία και ο σεξισμός δεν θα λυθούν με φυλάκιση…
..Όμως θέλω να αναδείξω την έμφυλη διάκριση που υπάρχει όσο κι αν κάποιοι, πρωτίστως το ίδιο το κράτος, ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει: ποιο είναι το μήνυμα που δίνεις, όταν φυλακίζεις για μια κατάληψη, μια διαδήλωση, μια κλοπή και αφήνεις ελεύθερους ένοχους για ασέλγεια σε ανήλικο; Πότε τα δικαστήρια καταδικάζουν σε 8 χρόνια κάθειρξη για ληστεία και μετά δίνουν ανασταλτικό αποτέλεσμα στην έφεση; Σπανιότατα έως ουδέποτε. Αν θέλουμε να μιλάνε τα παιδιά, πρέπει να τα πιστεύουμε. Είναι τόσο απλό.»
Φωτεινή Λαμπρίδη
