Μητσοτάκης και αγορά θέλουν να βάλουν τη σφραγίδα τους στον καταστατικό χάρτη της χώρας. Οι συμπλεύσεις της ΝΔ με το ΠΑΣΟΚ.
Οι σχεδιασμοί του Μαξίμου για αλλαγή του καταστατικού χάρτη της χώρας, όσο κι αν επενδύονται με φληναφήματα περί εκσυγχρονισμού, πατούν στις νεοφιλελεύθερες στοχεύσεις για ανεμπόδιστη εισβολή οικονομικών μεγαλοσυμφερόντων σε όλους τους τομείς δραστηριότητας. Παράλληλα, συνδυάζονται και με κομματικές (και εκλογικές) επιδιώξεις για αναβίωση του πολιτικού διπολισμού.
Εδώ και καιρό τόσο η ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ, άλλοτε με στελέχη τους, άλλοτε με τους επικεφαλής τους, καλλιεργούν το κλίμα της θεσμικής συνεννόησης για να διατηρούν ανοιχτούς διαύλους όχι μόνο ως προς αλλαγές στον συνταγματικό χάρτη της χώρας αλλά και σε εκλογικά ζητήματα. Αν και συνεχώς ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης κλείνει το ζήτημα της αλλαγής του εκλογικού νόμου, μένει κάποιο θεσμικό παράθυρο ανοιχτό στη βάση σημειακών εξαιρέσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι η επιστολική ψήφος για τους εκτός Ελλάδας εκλογείς (ή διαμένοντες στο εξωτερικό που θα εγγραφούν σε ειδική πλατφόρμα) ως δυνατότητα για τις εθνικές εκλογές κατά τα πρότυπα των ευρωεκλογών ζωντανεύει ως κρίσιμη νομοθετική τροποποίηση που συνδέεται με συνταγματικές προβλέψεις.
Παράλληλα, η ενίσχυση του κράτους δικαίου και της διάκρισης των εξουσιών είναι επαναλαμβανόμενο μοτίβο στις τοποθετήσεις του προέδρου του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκου Ανδρουλάκη και στελεχών της Χαριλάου Τρικούπη. Υπάρχει διάχυτη κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς η οποία, σύμφωνα με το ΠΑΣΟΚ, εντάθηκε και από τους δικαστικούς χειρισμούς στην τραγωδία των Τεμπών και στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Το συνταγματικό σερφ συζήτησης το 2025, που είναι χρονιά διαλόγου για αναθεωρητέα άρθρα του συντάγματος, περιλαμβάνει και δίαυλο επικοινωνίας για εκλογικά ζητήματα.
Μπόνους και σε συμμαχίες
Ο βουλευτής επικρατείας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και συνταγματολόγος Παναγιώτης Δουδωνής είναι εκείνος που είχε αναδείξει ως κρίσιμο ότι πρέπει ο διορισμός των δικαστών των ανώτατων δικαστηρίων να αποσυνδεθεί πλήρως από την εκτελεστική εξουσία, προτείνοντας αυτή η αλλαγή να ενσωματωθεί στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. Παράλληλα όμως, ο ίδιος προ καιρού, αφού πρώτα ξεκαθάρισε ότι απορρίπτει τα σενάρια αλλαγής εκλογικού νόμου, είχε επιχειρηματολογήσει υπέρ αλλαγής ως προς τον περιορισμό για τα μπόνους εδρών προκειμένου αυτές να μπορούν να πηγαίνουν και σε συνασπισμούς κομμάτων, σε περίπτωση πρωτιάς, κάτι που απαγορεύει ο ισχύων εκλογικός νόμος. Δεν είναι άνευ σημασίας ότι όλο και κάποιοι θυμίζουν δημόσια ότι το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είχε κατέλθει ως εκλογική συμμαχία στις εθνικές εκλογές και επομένως με βάση το σημερινό εκλογικό σύστημα δεν θα μπορούσε –αν έβγαινε πρώτο– να λάβει την ενίσχυση εδρών. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με το Α1 Τμήμα του Αρειου Πάγου (απόφαση 8/2.5.2023), στο πλαίσιο της τότε ανακήρυξης των κομμάτων ως προς τη συμμετοχή στις εθνικές εκλογές, ο συνδυασμός με το όνομα ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής είναι Συνασπισμός Συνεργαζόμενων Κομμάτων ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής, τον οποίο αποτελούν τα κόμματα Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ), Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών (ΚΙΔΗΣΟ) και Ενωση Δημοκρατικής Εθνικής Μεταρρύθμισης (ΕΔΕΜ) και διάφορες πολιτικές κινήσεις…
Μετά τη συνάντηση Ανδρουλάκη – Μητσοτάκη υπήρξαν σενάρια για συνεννοήσεις αναφορικά με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, σε συνδυασμό με θέματα συνταγματικής αναθεώρησης (εκλογή ανώτατων δικαστών κ.ά.) και αλλαγή εκλογικού νόμου για επιστολική ψήφο διευκόλυνσης εκλογέων και στις εθνικές εκλογές κ.λπ.
Δεν είναι σαφές αν ετέθη στη συζήτηση το ζήτημα του μπόνους στον ισχύοντα εκλογικό νόμο, το οποίο βέβαια αποτελεί τροχοπέδη για επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις όχι μόνο για το ΠΑΣΟΚ αλλά εν γένει για τις προσπάθειες πολιτικών φορέων και σχημάτων που επιζητούν να διαμορφώσουν μια εκλογική συμμαχία, η οποία θα μπορούσε να διεκδικήσει ακόμη και την πρωτιά απέναντι στη ΝΔ. Σε ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο η ανάγκη συνεργασιών ιδιαίτερα στον χώρο της κεντροαριστεράς έχει μπει εξ αντικειμένου και με βάση τις σημερινές συνθήκες στο κέντρο των διεργασιών. Αν και το πρωτεύον για τις προοδευτικές δυνάμεις είναι να βρεθεί προγραμματικό πολιτικό πλαίσιο για εναλλακτική κυβερνητική λύση, δεν μένει πλέον στη σκιά των συζητήσεων το εκλογικό σύστημα, το κομμένο και ραμμένο σαν κοστούμι στα μέτρα της ΝΔ.
Επιστολική ψήφος
Οι πρόσφατες δηλώσεις του πρωθυπουργού ότι δεν θα αλλάξει τον εκλογικό νόμο «μάραναν» τα σενάρια περί αύξησης του ορίου εισόδου από το 3% στο 5% ή άλλες αλλαγές σαν αντίδοτο στον πολυκερματισμό και στην πολυκομματική Βουλή, όπως και το ενδεχόμενο επανόδου στο μπόνους των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα. Ομως στον δημόσιο διάλογο ανοίγει και ξανανοίγει το ζήτημα του εκλογικού μπόνους από την πλευρά της αντιπολίτευσης και συνταγματολόγων, ενώ διατηρείται πάντα ως «γαλάζιο» επικοινωνιακό μοτίβο της κυβέρνησης το αφήγημα της σταθερότητας και της κυβερνησιμότητας.
Ηδη ο συνταγματολόγος Ξενοφών Κοντιάδης σε δημόσια παρέμβασή του επιχειρηματολογεί ότι η στέρηση από συνασπισμούς κομμάτων της ενίσχυσής τους με έναν αριθμό εδρών αν αναδειχθούν πρώτοι σε εκλογική δύναμη, όπως προβλέπεται στον ισχύοντα εκλογικό νόμο, «αποτελεί αντισυνταγματική ρύθμιση, αφού εισάγει αδικαιολόγητη διακριτική μεταχείριση εις βάρος τους». O Ξ. Κοντιάδης κινείται ως πολιτικά ανένταχτος (προέρχεται από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ, ήταν εκπρόσωπος Τύπου του Κόσμος του Πέτρου Κόκκαλη στις ευρωεκλογές του 2024 και πλέον κατά δήλωσή του κομματικά ανέστιος) και είναι υπέρ των συνεργασιών στην κεντροαριστερά βάσει ενός κοινού προγράμματος και κοινού υποψήφιου πρωθυπουργού.
Το πρώτο κόμμα (εφόσον δεν είναι συνασπισμός κομμάτων, διότι τότε δεν παίρνει μπόνους), εφόσον έχει ποσοστό 25% και πάνω, λαμβάνει «δώρο» 20 έδρες και για κάθε επιπλέον μονάδα ακόμη δύο έδρες με «ταβάνι» το 40%, οπότε μπορεί να φτάσει συνολικά μπόνους 50 εδρών (με 25% παίρνει μπόνους 20 βουλευτές, με 26% 22 βουλευτές, με 27% 24 βουλευτές, με 28% 26 βουλευτές και πάει λέγοντας μέχρι το 40% για συνολικά επιπλέον 50 βουλευτές). Οπως έχει επισημάνει σε αρθρογραφία του ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος, έχει υπολογιστεί ότι το πρώτο κόμμα με 31% δεν βγάζει αυτοδυναμία και χρειάζεται να πλησιάσει το 38%.
Οι θεωρητικές προσεγγίσεις ενισχύονται κατά την εορταστική περίοδο και τις προσμονές των εξελίξεων κατά το νέο έτος, την ίδια ώρα όμως διατυπώνεται από το κυβερνητικό επιτελείο και από τον πρωθυπουργό ότι είναι ανοιχτό το ζήτημα της αλλαγής του εκλογικού νόμου αναφορικά με την ψήφο των αποδήμων, ώστε διά επιστολής να διευκολύνονται να ψηφίζουν και στις εθνικές εκλογές από τον τόπο κατοικίας ή διαμονής τους οι εκλογείς εκτός Ελλάδας. Δεν είναι σαφές αν επιχειρηθεί, με κριτήρια περί ισοτιμίας της ψήφου, να υπάρξουν προβλέψεις και για εκλογείς εξωτερικού ή/και εκλογείς εσωτερικού που μπορεί να επιλέγουν τη διαδικασία μέσω επιστολικής ψήφου.
Μάλιστα, ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, υπάρχουν πληροφορίες από το «γαλάζιο» στρατόπεδο ότι ο υπουργός Εσωτερικών Θόδωρος Λιβάνιος με επιστημονικό επιτελείο έχει επεξεργαστεί σχέδιο για επιστολική ψήφο και στις εθνικές εκλογές. Αυτήν τη φορά θα επιχειρηθεί να υπάρξει διάλογος ώστε να αποφευχθούν η σύγκρουση και η αντιπαράθεση που σημειώθηκε όταν απροειδοποίητα και χωρίς καμιά ενημέρωση, τον Ιανουάριο του 2023, η τότε υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως επιχείρησε να περάσει τροπολογία για επιστολική ψήφο στην εθνική κάλπη. Πολλοί θυμούνται τότε τη Χαριλάου Τρικούπη στις επάλξεις με σφοδρά πυρά κατά της ΝΔ και τον βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Μιχάλη Κατρίνη να αναφέρει: «Είστε τυχοδιώκτες, τη συναίνεση τη χρησιμοποιείτε για δικό σας όφελος. Η συζήτηση ξεκινά.
από μηδενική βάση»… Η τακτική που ακολουθεί η ηγεσία της Χαριλάου Τρικούπη είναι να εστιάζει –κυρίως αναφορικά με τη συνταγματική αναθεώρηση– στην πρωτοβουλία της προκειμένου να αλλάξει ο τρόπος επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Ν. Ανδρουλάκης εμφανίζεται να δίνει έμφαση στην ενίσχυση του κράτους δικαίου και της διάκρισης των εξουσιών. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρει σε συνεντεύξεις του ότι στη συνταγματική αναθεώρηση το ΠΑΣΟΚ θα προτείνει ως βάση διαλόγου η επιλογή της ηγεσίας των ανώτατων δικαστών να γίνεται από τη Βουλή με αυξημένη πλειοψηφία «ώστε να πάψει να έχει μονοκομματικά χαρακτηριστικά». Ταυτόχρονα, καλεί την κυβέρνηση της ΝΔ και τα υπόλοιπα κόμματα να συντονιστούν θετικά σε ρύθμιση, η οποία να προβλέπει ότι δεν θα μπορούν δικαστές να πάρουν δημόσιες θέσεις ευθύνης για μια τετραετία μετά την αφυπηρέτησή τους.
Για την Προεδρία
Παράλληλα, ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Ν. Ανδρουλάκης αλλά και η επικεφαλής του πολιτικού Σχεδιασμού του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Αννα Διαμαντοπούλου έχουν ρίξει τον σπόρο για προτάσεις επί της συνταγματικής αναθεώρησης αναφορικά με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και του ρόλου του προέδρου της Δημοκρατίας…
Εχει ενδιαφέρον επίσης ότι έχει έρθει κοντά η ώρα των συναινέσεων αναφορικά με τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων ή και την ίδρυση μη κρατικών στην Ελλάδα με την αναθεώρηση του άρθρου 16 του συντάγματος. Η Αν. Διαμαντοπούλου είχε ήδη προσδιορίσει ως λανθασμένη την επιλογή του ΠΑΣΟΚ να μην ψηφίσει τον Μάρτιο του 2024 την κυβερνητική τροπολογία για τη λειτουργία ιδιωτικών κολεγίων και παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων και κρίνει ότι η αναθεώρηση του άρθρου 16 για τα ΑΕΙ θα δώσει συνολικότερες λύσεις για ίδρυση ξένων πανεπιστημίων (όχι μόνο λειτουργία παραρτημάτων). Υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16 για τα ΑΕΙ και της επιστολικής ψήφου και για τις εθνικές εκλογές έχει ταχθεί από καιρό και η βουλευτής Νάντια Γιαννακοπούλου.
Ομως αξίζει να σημειωθεί ότι εκκρεμεί για τον Απρίλιο του 2024 η εκδίκαση της προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας φορέων που αιτούνται να κριθεί αντισυνταγματική η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Μένει να φανεί αν θα υπάρξουν και εσωκομματικές τριβές επί του θέματος. Η θέση της Χαριλάου Τρικούπη είχε διατυπωθεί ήδη από τον περασμένο Μάρτιο από τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ Δημήτρη Μάντζο, ο οποίος τότε κατηγόρησε τη ΝΔ ότι κλείνει το μάτι στα funds που συνδέονται με κολέγια για να μπορούν να ασκούν την ακραία κερδοσκοπική τους δραστηριότητα. Κατά τον Δ. Μάντζο, «το ΠΑΣΟΚ παραμένει αταλάντευτα στη θέση του για ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και συνδιαμόρφωση του κειμένου του συντάγματος με βάση μια συναινετική και ουσιαστική διαδικασία στην αναθεωρητική Βουλή»…
Παναγιώτα Μπίτσικα
