Ήσουν καλός και με καλή ανατροφή
Τώρα φλουτάρεις και δε λες αυτό που είσαι
Στη λούφα τό’ριξες και στην ξηρά τροφή
εκτός σχεδίου πόλεως αυθαίρετα κινείσαι

Κώστας Λαχάς, Ανένταχτος

Ο καλός ηγέτης πρέπει να είναι ταυτόχρονα (κι αδιαιρέτως) χρηστός άνθρωπος και ευαίσθητος πολίτης, να γνωρίζει τους κανόνες του "άρχειν" (κυβερνώ) και του "άρχεσθαι" (υπακούω), να διδάσκεται τόσο από τον Οίκο, όσο κι από την Πόλη (Πλάτων, Νόμοι). Η προσωπική αρετή τού ηγέτη αντανακλάται και στον τρόπο της διακυβέρνησής του. Καλός κυβερνήτης αλλά κακός άνθρωπος δεν νοείται, ούτε μπορεί να ωφελήσει τη χώρα του.

Δεν πρόκειται για κάποιον Υπεράνθρωπο-Πατερούλη του λαού, αλλά για έναν εγγυητή της δημοκρατικής λειτουργίας και της ομοδοξίας, δηλαδή των κοινωνικών αξιών που σώζουν το Πολίτευμα, δίχως αίσθηση  ανεύθυνης κυρι-αρχίας (εν είδει Παμβασιλέως). Ο χρηστός ηγέτης σέβεται τη συλλογική σοφία της μετριοπάθειας, της δικαιότητας, της διανοητικής πειθαρχίας και είναι λάτρης της μεσότητας και αρνητής της  εκδικητικής εξουσίας ("τυπτόμενοι αντιτύπτειν", Κρίτων). Η αναγκαία ηθική ελευθερία της συνείδησής του προϋποθέτει επιμέλεια ψυχής και σωφροσύνη, πραότητα κι ευγένεια, καλλιέργεια πνεύματος κι όχι οξύτητα αντιπαραθέσεων και κυρίως αποχή από ‘’δυσσούς λόγους’’ (διγλωσσία, διπροσωπία). 

Το σκήπτρο του ηγέτη δεν χρειάζεται να είναι ματωμένο (από τους πολέμους), ούτε χρυσωμένο (από τα λάφυρα ή τα "δωράκια"), αλλά να εκπροσωπεί το δίκαιο τρόπο ζωής και το θεμιστεύειν υπέρ του δημοσίου συμφέροντος. Μολονότι αρκετοί ισχυρίζονται ότι η ηθική αρετή του πολίτη (ακόμα και στην επιλογή των αρχόντων του) βρίσκεται σ’ ευθεία σχέση με τα ηθικοπολιτικά χαρακτηριστικά της Πόλης και μολονότι ορισμένοι ηγέτες χρεώνουν -εκ του πονηρού- όλα τα λάθη τους στη λαϊκή πίεση σε κάθε περίπτωση  αποτελεί  Ύβριν  οι άδικοι και οι ανεύθυνοι να κυβερνούν τους δίκαιους και υπεύθυνους ανθρώπους.

Αν διαθέτει η χώρα  ηγέτη που χρησιμοποιεί το "δαιμόνιόν του" για το Καλό, το Δίκαιο και το Ωφέλιμο όλων κι όχι των "δικών του", οφείλουμε άπαντες να τον καλέσουμε πρώτα να μας απο-δείξει τα ηθικά του προσόντα και μετά να του εμπιστευθούμε τις τύχες της Πατρίδας. Το αντίθετο, δηλαδή να μας τάξει λαγούς και πετραχείλια περί ηθικού πλεονεκτήματος ή επιτελικού κράτους και μετά να ψάχνουμε μήπως εντοπίσουμε το ηθικό του ανάστημα δεν έχει αποδώσει.

ΥΓ.Πώς άραγε μπορεί ένας ενάρετος άνθρωπος (έντιμος, συνεπής, ειλικρινής) να επιβιώσει σε μία ηθικά ισοπεδωτική κοινωνία; Πώς μπορεί ν’ακουστεί  ο λόγος ενός ανεξάρτητου πολίτη, ο οποίος δε αποδέχεται τον χαρακτηρισμό του φιλελευθερανθρώπου ή αριστερανθρώπου;

Αυτό πιστεύω ότι είναι το πλέον κρίσιμο ζήτημα για τη Δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή.

ΥΓ2.’’Παριστάνεις τον ανένταχτο εσχάτως
του ‘χώρου’ είσαι η λευκή περιστερά
Νίπτεις τας χείρας σου σαν Πόντιος Πιλάτος
κι εφορμάς ακάθεκτος από τ’αριστερά’’ (Κ. Λαχάς)

* Ο κ. Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας, πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη