Ελένη Βλάχου
Το συγκεκριμένο Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά αξιοθέατα της Λακωνίας, αν και άγνωστο στο ευρύ κοινό. Το 1958 εντάχθηκε στα ιστορικά μνημεία της Ελλάδας λόγω της πολύπαθης ιστορίας που γράφτηκε εντός του μικρού χώρου του μοναστηριού.
Είναι αφιερωμένο στη Θεοτόκο, στον Άγιο Νικόλαο και στον μεγαλομάρτυρα Νικήτα.
Το φαινόμενο των ασκηταριών στα βυζαντινά χρόνια που από απλά καταφύγια μοναχών σε απόκρημνες σπηλιές εξελίχθηκαν σε Ιερές Μονές, είναι συνηθισμένο σε όλη την Ελλάδα. Γι αυτό το λόγο πολλά από τα μοναστήρια της χώρας, βρίσκονται κυριολεκτικά κρεμασμένα σε βράχια, φωλιασμένα σε σπηλιές ή ακόμη και σε κοιλώματα κοντά σε ακτές. Δεν είναι τυχαίος άλλωστε ο χαρακτηρισμός πολλών από αυτών ως καστρομονάστηρα ή σπηλαιομονάστηρα.
Κάπως έτσι λοιπόν εικάζεται πως ξεκίνησε η ιστορία στο Παλαιομονάστηρο του Βρονταμά. Χρησίμευσε αρχικά ως ασκηταριό του μοναχού Νίκωνα και αργότερα εξελίχθητε σε οργανωμένο μοναστήρι.
Η θέση του Παλαιομονάστηρου στην κόψη του βράχου, προσφέρει φυσική προστασία μιας και είναι αθέατο μέσα στη χαράδρα που είναι χτισμένο. Επίσης και τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του κτίσματος, θυμίζουν έντονα ένα πολύ προσεκτικά κατασκευασμένο οχυρό.
Το ολοκαύτωμα και ο μαρτυρικός θάνατος των 400 Βονταμιτών
Αρχικά, το Παλαιομονάστηρο είναι το μοναδικό ανάμεσα σε πολλούς σπηλαιώδεις ναούς της Λακωνίας, που συνδέθηκε με την Επανάσταση του 1821.
Όταν ο πανίσχυρος Ιμπραήμ Πασάς πέρασε από την Πελοπόννησο αφήνοντας πίσω του πολλούς νεκρούς και ανυπολόγιστες καταστροφές, οι κάτοικοι του Βρονταμά αποφάσισαν να αμυνθούν στην πολιορκία του.
Κρύφτηκαν όλοι στο αθέατο μοναστήρι με την καθοδήγηση του παπά του χωριού, ελπίζοντας να μην τους βρει ο στρατός του αδίστακτου Πασά. Φτάνοντας λοιπόν τα τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα στο χωριό, κατάλαβαν πως οι κάτοικοι κάπου κρύβονται. Όταν τους εντόπισαν, οι Τούρκοι προσπάθησαν να τους υποτάξουν αναγκάζοντάς τους να αλλαξοπιστήσουν με χάρισμα τη ζωή τους.
Οι Βρονταμίτες δε δέχτηκαν καμία διαπραγμάτευση και συνέχισαν να μένουν κρυμμένοι στην εκκλησία. Ο στρατός του Πασά δε μπορούσε να πλησιάσει λόγω της φυσικής οχυρωματικής θέσης του μοναστηριού. Μετά από τρεις μέρες, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1825, οι Τούρκοι πυρπολούν το εσωτερικό της εκκλησίας, οδηγώντας σε μαρτυρικό θάνατο τους 400 γενναίους κατοίκους του χωριού.
Σήμερα εντός του ναού υπάρχει αναμνηστική πλακέτα αφιερωμένη στο ολοκαύτωμα.
Θα βρεις το μοναστήρι 5 χιλιόμετρα έξω από το Βρονταμά, στο δρόμο προς Σκάλα και ακολουθώντας τις πινακίδες. Στο τέλος του δρόμου αφήνεις το αυτοκίνητό σου και ακολουθώντας το πλακόστρωτο μονοπάτι, θα το βρεις σε λιγότερο από 10 λεπτά περπάτημα.
Για να μπεις μέσα στην εκκλησία πρέπει να έχεις συνεννοηθεί πρώτα με τον εφημέριο του χωριού. Ο Δήμος Ευρώτα, έχει αιτηθεί προς την πολιτεία να καθιερωθεί ως τοπική αργία η 15η Σεπτεμβρίου για την περιοχή.
