Όσα είδαμε πρόσφατα μέσα από τις τηλεοπτικές κάμερες να συμβαίνουν στο Καπιτώλιο των Η.Π.Α. μας επανέφεραν μνήμες από ένα όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Τότε που στην πλατεία Συντάγματος στήνονταν κρεμάλες, οι προπηλακισμοί πολιτικών, οι θεωρίες συνωμοσίας, τα fake news για εύκολα δάνεια από τρίτες χώρες, η ρητορική για προδότες και εχθρούς του λαού, ήταν καθημερινό φαινόμενο.
Τότε που δεν έλειψαν οι προσπάθειες κατάληψης του κοινοβουλίου. Ήταν η εποχή που η πόλωση και ο διχασμός κυριάρχησαν, αντί της συζήτησης πώς φτάσαμε στην χρεοκοπία και πώς θα πρέπει να κινηθούμε για να μην αντιμετωπίσουμε παρόμοια προβλήματα στο μέλλον. Τότε που επικράτησε η ρητορική μίσους, που καλλιεργήθηκε από εγκληματικές ομάδες, αλλά δυστυχώς υιοθετήθηκε ως ένα βαθμό και από μέρος του πολιτικού συστήματος, αναπαράχθηκε ποικιλοτρόπως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στοχεύοντας στην εκμετάλλευση του φόβου μιας κοινωνίας αντιμέτωπης με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και της βίαιης υποβάθμισης του βιοτικού της επιπέδου.
Γιατί όμως οι θεωρίες συνωμοσίας, τα fake news, ο λαϊκισμός βρίσκουν τόσο πρόσφορο έδαφος; Το είδαμε στην Ελλάδα, στις Η.Π.Α. με τον Τραμπ, το είδαμε στην Βρετανία. Μέρος της κοινωνίας έτοιμο να ακολουθήσει λαϊκιστές ηγέτες, δήθεν αντισυστημικούς. Ηγέτες που πατάνε είτε σε υπαρκτές αγωνίες είτε στην αίσθηση που αναπτύσσει μερίδα των πολιτών ότι λαμβάνονται αποφάσεις ερήμην τους, ότι η παγκοσμιοποίηση ή οι τεχνολογικές εξελίξεις δυσχεραίνουν το μέλλον τους, ότι κάτι σκοτεινό κρύβεται και απειλεί γενικώς και αορίστως τις ζωές μας.
Αυτούς τους φόβους εκμεταλλεύονται λαϊκιστές και δημαγωγοί, τους ντύνουν με μύθους για εχθρούς και προδότες λαού και πατρίδας, αμφισβητούν θεσμούς, ενίοτε δε και την ίδια την δημοκρατία, «πουλάνε» εύκολες λύσεις. Τέτοιες όμως που συνήθως οδηγούν σε τείχος αδιεξόδων.
Απέναντι σε αυτή την κατάσταση είναι λάθος να κατηγορούμε συλλήβδην τους πολίτες. Είναι εύκολο μεν να μιλήσεις για ψεκασμένους ή φασίστες, δυσκολότερο δε να τους κοιτάξεις κατάματα και να αντιληφθείς τι τους οδηγεί σε μια τέτοια συμπεριφορά. Τι είναι αυτό που τους στρέφει να πιστεύουν λαϊκιστές ή ακόμα χειρότερα τραμπούκους και εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου. Και αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για κάθε πολιτικό σύστημα. Πώς θα μειώσει την "γοητεία" που ασκούν τέτοιοι σχηματισμοί σε μερίδα των πολιτών.
Είναι στοίχημα και υποχρέωση, του πολιτικού συστήματος να πείσει τους πολίτες για τους κινδύνους από τις "εύκολες" λύσεις που συνήθως οδηγούν στον γκρεμό. Να κατανοήσει τους φόβους των πολιτών και να δουλέψει ώστε να τους διαψεύσει. Να πείσει τους πολίτες ότι δεν είναι μόνοι και η φωνή τους ακούγεται.
Δεν θα πρέπει να έχουμε αυταπάτες ότι δημαγωγοί και λαϊκιστές πολιτικοί, όπως ο Τραμπ, θα σταματήσουν να εμφανίζονται. Το ζήτημα για την δημοκρατία είναι πώς δεν θα βρίσκουν έδαφος γόνιμο και περιθώρια, πώς θα δώσουμε στο κοινό λύσεις, ώστε να μην τις αναζητά σε θολά νερά, πώς θα υπερασπιστούμε τους δημοκρατικούς θεσμούς. Εύκολο; Όχι, τα όσα αδιανόητα συνέβησαν στο Καπιτώλιο, και λίγα χρόνια πριν στην Ελλάδα, μας δείχνουν πού μπορεί να οδηγήσει ο άκρατος λαϊκισμός και η χυδαιότητα στην πολιτική. Μας υπενθυμίζουν ότι η δημοκρατία δεν είναι ποτέ δεδομένη. Είναι μια διαρκής μάχη.
Ο Γιάννης Ανδρέου είναι μέλος της Κ.Π.Ε του Κινήματος Αλλαγής και Αν.Γραμματέας του Τομέα Κοινωνικής ένταξης και συνοχής
