Ο εφιάλτης του δημογραφικού δυστυχώς πλέον δεν είναι ένα κακό όνειρο, αλλά μια ζοφερή πραγματικότητα, απειλεί την ίδια την ύπαρξη της Χώρας, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και στοχευμένα. Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο, προϋπάρχει της κρίσης, η οποία το επιδείνωσε.
Η γήρανση του πληθυσμού της χώρας εξελίσσεται με ταχύ ρυθμό. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2017 οι γεννήσεις στην Ελλάδα εμφάνισαν μείωση 4.7% σε σχέση με το 2016, ενώ οι θάνατοι αυξήθηκαν κατά 4,8%, ο πληθυσμός το διάστημα 2011-2017 μειώθηκε κατά 355.000 ανθρώπους! Παράλληλα, ο δείκτης γονιμότητας από 2,3 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας την περίοδο 1960-1981, μειώθηκε σε 1,2 παιδιά την περίοδο 2010-2017 [Μελέτη Ρομπόλη-Μπέτση]. Το δε προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, από 78,8 έτη το 2016 για τους άνδρες και 83,9 για τις γυναίκες, εκτιμάται σε 86,5 και 90,3 έτη αντίστοιχα το 2070 [έκθεση Κομισιόν-«δημογραφική γήρανση του πληθυσμού στην Ελλάδα»]. Το 2050 ο πληθυσμός υπολογίζεται περίπου 10 εκατομμύρια (ή και 8,3 με το πιο απαισιόδοξο σενάριο της «ΔιαΝΕΟσις») με την μείωση του πληθυσμού κυμαινομένη από 800.000 μέχρι 2.500.000 άτομα, ενώ η Eurostat προβλέπει πληθυσμό 7,2 εκατομμύρια το 2080. Ο παιδικός πληθυσμός (0-14 ετών) θα μειωθεί και εκτιμάται σε 907.100 άτομα το 2080 από 1.600.000 σήμερα.
Μειωνόμαστε και γερνάμε. Με την κατάσταση δυσβάσταχτη και τις προοπτικές στο ζήτημα του δημογραφικού δυσοίωνες, είναι δύσκολο να σχεδιαστούν μακροπρόθεσμες πολιτικές, πχ για την παιδεία, την εθνική άμυνα κτλ., και σχεδόν αδύνατο στο σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης. Όλο και λιγότεροι σε παραγωγική ηλικία προς εργασία, θα πρέπει να καλύπτουν τις συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και συντάξεων των συμπολιτών μας μεγαλύτερης ηλικίας που θα είναι όλο και περισσότεροι.
Μεγάλη συζήτηση για τα αίτια της υπογεννητικότητας, ειδικά τα χρόνια της κρίσης. Ανεργία, μείωση μισθών, υπερφορολόγηση, μετανάστευση μισού εκατομμύριου συμπολιτών μας, αλλά όχι μόνο. Κύριος ανασταλτικός παράγοντας για την δημιουργία οικογένειας είναι η ανασφάλεια για το μέλλον. Ακόμα και για όσους έχουν εργασία, το παρόν περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό ευέλικτες μορφές εργασίας, επισφαλή απασχόληση, χαμηλούς μισθούς, συχνά καταβαλλόμενους με καθυστέρηση, ενίοτε και χωρίς ιατροφαρμακευτική ασφάλιση, ενώ ταυτόχρονα συνεχώς μειώνονται οι θέσεις εργασίας με αξιοπρεπή μισθό και εργασιακά δικαιώματα. Η απόφαση δημιουργίας οικογένειας ή απόκτησης παιδιού γίνεται πολυτέλεια.
Δυστυχώς, με τις προβλέψεις δυσοίωνες, η δημογραφική κατάρρευση είναι αναπόφευκτη. Απαιτείται άμεσα η υιοθέτηση μιας τολμηρής στρατηγικής αύξησης των γεννήσεων, μέσω πολιτικών που θα εξασφαλίζουν ευνοϊκό κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον για την δημιουργία οικογένειας, την παραμονή των νέων ανθρώπων στην Ελλάδα, καθώς και την επιστροφή όσων έχουν φύγει. Απαιτείται πρώτιστα η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου, ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις ελκυστικές σε πραγματικές επενδύσεις, ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις σταθερής, πλήρους εργασίας, με εξασφάλιση εργασιακής ασφάλειας και αξιοπρεπούς ζωής.
Ταυτόχρονα όμως χρειάζονται και γενναία κίνητρα. Φορολογικό σύστημα που δεν θεωρεί εμμέσως τα τέκνα τεκμήριο διαβίωσης. Κοινωνική πολιτική που διευρύνει την ευχέρεια εκπτώσεων, παροχή επιδομάτων από το πρώτο κιόλας παιδί˙ για ζευγάρια που η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί μονόδρομο στην απόκτηση τέκνου˙ στηρίζει ουσιαστικά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό ακόμα και σε ιδιώτες ιατρούς. Κοινωνική πολιτική που δεν καταργεί την ισόβια σύνταξη της πολύτεκνης μητέρας, το επίδομα τρίτου τέκνου και την εφάπαξ παροχή ύψους 2.000€ για κάθε νέο τέκνο, δεν αντικαθιστά το πολυτεκνικό επίδομα με επίδομα φτώχειας. Χρειάζεται κατοχύρωση για τις εργαζόμενες στον ιδιωτικό τομέα, που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, ίδιων δικαιωμάτων με τις εργαζόμενες στον δημόσιο τομέα, χωρίς τον φόβο απόλυσης. Χρειάζονται διευκολύνσεις στις εργαζόμενες μητέρες στην ανατροφή των παιδιών, είτε με ίδρυση περισσότερων βρεφονηπιακών σταθμών που θα «χωράνε» όλα τα παιδιά ή οικονομική ενίσχυση για εγγραφή σε ιδιωτικό, είτε με παροχή χρόνου επιπλέον άδειας. Στην ίδια κατεύθυνση, επιβάλλεται η προστασία της πρώτης κατοικίας και η λύση στο ζήτημα των κόκκινων δάνειων, που εντείνουν το αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας.
Ας μην παραλειφθεί, ενόψει και δημοτικών εκλογών, η ανάγκη γονέων - παιδιών για χώρους, προσιτούς, ελευθέρους για παιχνίδι, δημοσίους, δημιουργικής απασχόλησης, για την κίνηση πεζών. Ο αφιλόξενος χαρακτήρας των πόλεών μας πρέπει άμεσα να αλλάξει. Είναι ζήτημα πολιτισμού.
Είναι ευθύνη όλων μας να πούμε όχι στη δημογραφική κατάρρευσης της Ελλάδας. Χρειάζεται επειγόντως μια τολμηρή δημογραφική πολιτική. Ας μην γίνουμε κοινωνία γερόντων, ας μην μείνουμε θεατές της κατάρρευσης μοιράζοντας επιδόματα φτώχειας και απελπισίας.
Πρέπει να δράσουμε άμεσα. Ο χρόνος μας τελειώνει.
Γιάννης Ανδρέου
Μέλος της Κ.Π.Ε του Κινήματος Αλλαγής
