Κατά της λήθης είναι το, γραμμένο το 1936, αριστουργηματικό «Μεφίστο» του Κλάους Μαν, το οποίο ο ηθοποιός και σκηνοθέτης παρουσιάζει για τρίτη χρονιά σε μία σόλο περφόρμανς και σε δική του διασκευή στη σκηνή του «Μικρού Κεραμεικού».
Το μεγαλειώδες του έργου δεν είναι ότι το έγραψε ο Κλάους Μαν (1906-1949), πρωτότοκος γιος του Τόμας Μαν, με τον ταραχώδη βίο, που όπως συνέβη με πολλούς ευαίσθητους ανθρώπους εκείνη την εποχή της φρίκης οδηγήθηκε σε αδιέξοδο.
Ούτε ότι ως ένθερμος πολέμιος του ναζιστικού καθεστώτος παρέδωσε μια γλαφυρή απεικόνιση του τέρατος που ήταν το Τρίτο Ράιχ, το 1936, τρία χρόνια αφότου ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος κι ένα μήνα πριν από τον εμπρησμό του γερμανικού Κοινοβουλίου και την κατάργηση των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Εντάξει, είναι και αυτά: ο συγγραφέας, το συγκλονιστικό του έργο, η μαρτυρία για την τραγική εποχή της ανθρωπότητας. Είναι ακόμη όμως και το γεγονός ότι χρειάστηκε σχεδόν μισός αιώνας για να κυκλοφορήσει στη Γερμανία το έργο, που εκδόθηκε σε καθεστώς ημιπαρανομίας μόλις το 1981, αφού ο απόγονος του ήρωα που περιγράφεται στο «Μεφίστο» αναγνώρισε σε αυτό τον πατέρα του, καταφέρνοντας με δίκη το 1966 να απαγορεύσει την έκδοση του βιβλίου στη χώρα που το ενέπνευσε. Είναι επίσης ότι κάποιοι Γερμανοί είδαν σε αυτό κομμάτια της ιστορίας τους που νόμισαν ότι μπορούν να σβήσουν...
Μα πώς αλλιώς θα στηριζόταν ένα εξ ολοκλήρου ανήθικο καθεστώς χωρίς συνενόχους, χωρίς αυτούς που υποκλίνονται μπροστά του επιτρέποντάς τους να προελαύνουν...
Αντλώντας από τον μύθο του Φάουστ, το «Μεφίστο» παρακολουθεί την ιστορία του ταλαντούχου, κομμουνιστή και φιλόδοξου ηθοποιού Χέντρικ Χέφγκεν, από το ξεκίνημά του στο Θέατρο Τέχνης του Αμβούργου το 1926 μέχρι το 1936, όταν, με πάτρονα τον υπουργό Προπαγάνδας, έγινε διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου, προδίδοντας τις αξίες του χάριν της ματαιοδοξίας του, η οποία τον μετατρέπει σε έναν «παλιάτσο που διασκεδάζει δολοφόνους». Ο συγγραφέας ήθελε οι ηθικές συνέπειες της προδοσίας του ήρωά του να μετατρέψουν το όνειρο σε εφιάλτη, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στη ζωή. Ωστόσο αυτό το έργο αποτελεί καταπέλτη κατά του ναζισμού, αναδεικνύοντας ιστορικές όψεις που του επέτρεψαν να επικρατήσει και παράλληλα εκθέτοντας το νήμα που συνδέει την τέχνη με την πολιτική και τη σχέση ηθικής και εξουσίας.
Είναι αυτό το έργο που παρουσιάζει για τρίτη χρονιά σε μία σόλο περφόρμανς και δική του διασκευή ο ηθοποιός Νίκος Βαγιονάκης στη σκηνή του «Μικρού Κεραμεικού». Και μας εξηγεί τους λόγους:
«Είναι ένα μεγαλειώδες και διαχρονικό έργο από έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς, ο οποίος δεν μπορούσε να αντέξει τις συνθήκες και την άνοδο του ναζισμού: ο Κλάους Μαν έφυγε από τη Γερμανία κι αυτοκτόνησε στα 39 του. Επίσης είναι μια ιστορία βγαλμένη μέσα από τη ζωή. Δεν είναι μυθοπλασία, όλα τα πρόσωπα είναι υπαρκτά... Εκδόθηκε το 1936 στο Αμστερνταμ γιατί ήταν αδύνατο να εκδοθεί στη Γερμανία και σε αυτό το βιβλίο καυτηριάζεται όλη η παράλογη κατάσταση που έζησε η ανθρωπότητα. Και δυστυχώς οι άνθρωποι ξεχνούν κι επιτρέπουν να επαναλαμβάνεται...
»Ο Κλάους Μαν κυνηγήθηκε επειδή ήταν ανοικτά πολέμιος του Τρίτου Ράιχ. Στο “Μεφίστο” περιγράφει την ταραχώδη ζωή του κεντρικού ήρωα που αν και είναι ένας καλός ηθοποιός και σκηνοθέτης με επαναστατικά όνειρα, σε ένα διάστημα δέκα χρόνων, οδηγημένος από τη φιλοδοξία και απληστία του γίνεται υπηρέτης, ένας γελωτοποιός της εξουσίας που διασκεδάζει δολοφόνους. Βέβαια η ζωή τού επιφυλάσσει εκπλήξεις και αρχίζει η κάθοδος... Το έργο μάς παρουσιάζει την εφιαλτική εικόνα τού πώς παρασύρθηκε ένας ολόκληρος λαός πιστεύοντας και επενδύοντας στον Χίτλερ, αλλά και τη φύση των ανθρώπων για τους οποίους τίποτα δεν είναι αρκετό. Παρουσιάζει πόσο ευάλωτους τους καθιστά αυτή η απληστία σε εξωπραγματικά κακές καταστάσεις, οδηγώντας τους να απεμπολήσουν τα πιστεύω τους για να επιβιώσουν και να αναρριχηθούν στο πιο εγκληματικό καθεστώς της ιστορίας. Παραμένει ένας γρίφος τι απέγινε ο πραγματικός άνθρωπος πάνω στον οποίο βασίστηκε η ιστορία.
»Ομως το πιο ουσιαστικό που με έκανε να ανεβάσω το έργο είναι ότι ξεχνάμε ότι η ζωή είναι ένα καταπληκτικό δώρο, ξεχνάμε ότι δεν θα ζήσουμε για πάντα και αντί να απολαμβάνουμε τα απλά και καθημερινά πράγματα και να αναγνωρίζουμε τις μαγικές στιγμές, ζούμε σε μια σύγχυση, έναν φόβο που είναι η μεγαλύτερη χειραγώγηση και προκαλεί απάθεια...».
Εχοντας θητεύσει χρόνια δίπλα σε σπουδαίους θεατρανθρώπους, τον Λεωνίδα Τριβιζά, που ίδρυσε το Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο, και τον Δημήτρη Ποταμίτη, ιδρυτή του θεάτρου Ερευνας, ο Νίκος Βαγιονάκης επέστρεψε έπειτα από 13 χρόνια σπουδών και εργασίας στο Λονδίνο, κατασταλαγμένος κι αποφασισμένος να ακολουθήσει τον δρόμο της σόλο περφόρμανς «για τη μοναδική σχέση που αναπτύσσεται με το κοινό, αλλά και το βάθος στο οποίο μπορείς να φτάσεις εισχωρώντας σε έναν ρόλο και την ελευθερία που σου προσφέρει αυτό το είδος».
Ετσι από το 2015, που γύρισε, έχει παρουσιάσει μονόλογους από εμβληματικούς συγγράφεις και φιλόσοφους όπως οι Φ. Κάφκα, Ε.Α. Πόε, Κλ. Μαν, αναλαμβάνοντας επίσης τον σχεδιασμό της παράστασης και θεωρώντας τα έργα και τις προεκτάσεις τους σηματοδότες και «τροφή αφύπνισης για σκέψη. Κι από κει και πέρα η ανάγνωση και το ταξίδι του θεατή είναι κάτι πολύ προσωπικό».
Ηδη το «Μεφίστο» έχει ξεπεράσει τις 200 παραστάσεις κι εκτός από την Αθήνα παρουσιάστηκε επίσης στη Θεσσαλονίκη, στη Σύρο, στην Πάτρα και στο Etcetera Theatre του Λονδίνου.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Μικρός Κεραμεικός (Ευμολπιδών 13, 698 2121385, mikroskerameikos@gmail.com) «Μεφίστο» Εμπνευσμένο από το έργο του Κλάους Μαν Κείμενο - μετάφραση: Ειρήνη Δερμιτζάκη.Επεξεργασία κειμένου: Νικόλας Βαγιονάκης. Σχεδιασμός παράστασης – σκηνοθεσία - χορογραφίες - σχεδιασμός φωτισμού - ερμηνεία: Νικόλας Βαγιονάκης. Σκηνικό - κοστούμι: Εύα Νάθενα. Βοηθός σκηνογράφου: Ελσα Γκόγκογλου. Το κοστούμι είναι Sur Mesure by: Takis Giannetos. Επιμέλεια φωτισμού: Χριστινα Φυλακτοπούλου. Μουσική επιμέλεια: Βασίλης Χριστακέας. Στίχοι τραγουδιού «Καλωσορίσατε»: Γιάννης Κότσιρας. Κάθε Σάββατο στις 21:30 και Κυριακή στις 18:30 μέχρι τις 31/3. Εισιτήρια 10€, προπώληση ticketservices.gr
Ιωάννα Σωτήρχου
Νίκος Βαγιονάκης
