Ένα τραγούδι, μια ιστορία… Όπως με τα περισσότερα ρεμπέτικα τραγούδια, τα οποία ήταν αρχικά παρεξηγημένα. Πάντως, εκτός όλων των άλλων, είναι πλέον σίγουρα και αρκετά ενδιαφέροντα ως αντικείμενα μελέτης.
Ο Αντώνης, ο βαρκάρης ο Σερέτης είναι ένα από τα ρεμπέτικα τραγούδια που σημείωσαν πολύ μεγάλη επιτυχία, τόσο την περίοδο που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά, όσο και σε όλη την πορεία τους, μέχρι και σήμερα.
Του Γιάννη Κ. Ηλιάδη
Το τραγούδι γράφτηκε και ηχογραφήθηκε το 1939. Η μουσική είναι του Σπύρου Περιστέρη (ή Σεβνταλή) και οι στίχοι του Μίνωα Μάτσα, ο οποίος υπέγραψε ως “Πιπίτσα Οικονόμου”. Η Πιπίτσα Οικονόμου ήταν υπαρκτό πρόσωπο, αφού ήταν υπάλληλος του Μίνωα Μάτσα...
Η έμπνευση για τους Περιστέρη και Μάτσα...
Το τραγούδι βασίστηκε σε μια άλλη μεγάλη επιτυχία της εποχής, το “ Antonio Vargas Heredia, el Gitano ” και το οποίο ήταν το κύριο μουσικό θέμα της ταινίας “Carmen la de Triana” του Florian Ray.
Ακούστε εδώ το Antonio Vargas Heredia, el Gitano:
Η ταινία είχε προβληθεί την προηγούμενη περίοδο (1938-39) στην Αθήνα με μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα, το συγκεκριμένο τραγούδι είχε αποδοθεί (νομίμως) στα ελληνικά από τον Μιχάλη Γαϊτάνο και την Δανάη Στρατηγοπούλου και είχε παιχτεί στην επιθεώρηση «Κάρμεν», που ανέβηκε στο θέατρο Μικάδο της Θεσσαλονίκης.
Η επιτυχία του τραγουδιού “Ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης” ήταν αναπάντεχη. Τόση, ώστε οι δικαιούχοι των Ισπανών συνθετών Juan Mostazo και Francisco Merenciano, καταφεύγουν στα ελληνικά δικαστήρια εναντίον των συντελεστών του τραγουδιού, κατηγορώντας τους ότι χρησιμοποιούν παράνομα τη μουσική σύνθεσή του Antonio Vargas Heredia, el Gitano.
Ακούστε εδώ το Ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης:
Οι Έλληνες κατηγορούμενοι, προσπαθώντας να βρουν έναν τρόπο για να γλιτώσουν την καταδίκη τους, πρότειναν ως μάρτυρα υπεράσπισής τους, έναν, πραγματικά άσχετο με το τραγούδι, μάρτυρα. Ο άνθρωπος αυτός δήλωσε ότι λέγεται “Αντώνης” και πως είναι εξ επαγγέλματος βαρκάρης και ότι γι’ αυτόν είχε γραφτεί το ελληνικό τραγούδι! Έτσι, το Δικαστήριο κήρυξε τους κατηγορουμένους αθώους!..
Οι κατηγορούμενοι μόλις αθωώνονται, ανακουφισμένοι από την υπερένταση που είχαν περάσει αποφασίζουν να… κάνουν πλάκα στους Ισπανούς κατηγόρους τους.
Έτσι, ηχογραφούν ακόμη ένα τραγούδι «Η Κάρμεν στην Αθήνα», όπου χρησιμοποιούν και πάλι την επίμαχη μουσική φράση, καθώς και ευθείες αναφορές στην ταινία του Ray. Το τραγούδι “Η Κάρμεν στην Αθήνα” γράφεται με χιουμοριστική διάθεση.
Ακούστε εδώ το Η Κάρμεν στην Αθήνα):
Οι στίχοι -και του δεύτερου τραγουδιού- είναι και πάλι του Μίνωα Μάτσα, ο οποίος αυτή τη φορά υπέγραψε με το όνομά του και η μουσική και πάλι του Σπύρου Περιστέρη. Η πρώτη ερμηνεία έγινε από τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον “κολλητό” του Στράτο Παγιουμτζή (το τραγούδι αυτό δεν ηχογραφήθηκε ποτέ σε δεύτερη εκτέλεση).
Είναι σαφής άλλωστε, τόσο η ειρωνική διάθεση του Μίνωα Μάτσα, όσο και η “ομολογία” της πονηριάς της υπερασπιστικής γραμμής, στην τελευταία στροφή: «…να πεθάνω ήταν κρίμα κι έκανα το ψευτοθύμα». Η Ιμπέριο Αρζεντίνα που αναγράφεται στον δεύτερο στίχο της πρώτης στροφής (το πραγματικό της όνομα ήταν Magdalena Nile del Río 1906-2003), υπήρξε διάσημη Αργεντινο-Ισπανή ηθοποιός και τραγουδίστρια που έκανε μεγάλη καριέρα στο Ισπανικό Λυρικό Θέατρο και που είχε ερμηνεύσει τον Antonio Vargas Heredia.
Και τα δυο τραγούδια (όπως επίσης και ένα τρίτο που ακολουθεί, το Τηλεγράφημα στην Κάρμεν ή Απόψε Καρμεντσίτα μου, από τον Παναγιώτη Τούντα, (σε στίχους Βασίλη Μαυροφρύδη) έχουν χαρακτήρα σκωπτικό, και ηθογραφούν τον κόσμο των ρεμπετών, στον οποίον μεταφέρουν με τρόπο σουρεαλιστικό την στερεοτυπική ισπανικότητα του τότε συρμού.
Ακούστε εδώ το Τηλεγράφημα στην Κάρμεν ή Απόψε Καρμεντσίτα μου):
Με αφορμή την περιπέτεια αυτή των Περιστέρη, Μάτσα, Βαμβακάρη και Χατζηχρήστου διοργανώθηκε μάλιστα, στο Αμφιθέατρο Δρακόπουλου του Πανεπιστημίου Αθηνών, την Πέμπτη 14 Απριλίου 2016 Ημερίδα, από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου (ΕΨΕΤΕΜ - Εργαστήριο Ψηφιακής και Έντυπης Τεκμηρίωσης της Ελληνικής Μουσικής), με σκοπό να εστιάσει σε ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας των μουσικών έργων, αλλά και στην έρευνα και μελέτη του ρεμπέτικου…
Στην κεντρική φωτό ο δημιουργός Σπύρος Περιστέρης (ή Σεβνταλής)
