Οι κανόνες εμπλοκής (Rules of Engagement ROE) είναι κανόνες ή οδηγίες προς στρατιωτικές δυνάμεις (ακόμη και άτομα) που καθορίζουν τις προϋποθέσεις, τις συνθήκες, το βαθμό και τον τρόπο χρήσης της στρατιωτικής ισχύος, ή τις ενέργειες που μπορούν να εφαρμοστούν ή να εκληφθούν ως προκλητικές.
Παρέχουν εξουσιοδότηση ή/και περιορίζουν τη χρήση ισχύος και την ανάπτυξη ορισμένων ιδιαίτερων δυνατοτήτων. Σε ορισμένα έθνη - κράτη οι κανόνες εμπλοκής έχουν το status οδηγίας προς τις στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ σε άλλα συνιστούν νόμιμες εντολές.
Οι κανόνες εμπλοκής συνήθως δεν υπαγορεύουν πώς μπορεί να επιτευχθεί κάποιο αποτέλεσμα, αλλά υποδεικνύουν ποια μέτρα είναι μη αποδεκτά.
Ενώ πολλές χώρες έχουν δικούς τους κανόνες εμπλοκής, πολλές άλλες δεν το κάνουν. Υπάρχουν δύο κύρια εγχειρίδια διεθνών κανόνων εμπλοκής διαθέσιμα: Το Εγχειρίδιο του ΝΑΤΟ MC 362-1 (για τις χώρες του ΝΑΤΟ) και το Εγχειρίδιο Κανόνων Εμπλοκής, ελεύθερα διαθέσιμο από το Διεθνές Ινστιτούτο Ανθρωπιστικού Δικαίου (IIHL) στο Σαν Ρέμο.
Πώς προέκυψε η ανάγκη για τους «κανόνες εμπλοκής»
Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 και κάτω από τις ψυχροπολεμικές συνθήκες που επικρατούσαν διαπιστώθηκε, σε νατοϊκό πλαίσιο, η ανάγκη ύπαρξης συγκεκριμένων οδηγιών προς τους ναυτικούς διοικητές και κυβερνήτες πλοίων για αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων ανάλογα με την τακτική εικόνα, σε συνδυασμό με πιθανή αδυναμία αποκατάστασης επικοινωνιών με το οικείο Επιτελείο ή Διοίκηση.
Μέχρι τότε, ο τρόπος αντίδρασης των δυνάμεων της συμμαχίας στα γεγονότα που ανέκυπταν ήταν συνάρτηση της ισχύος της Μονάδας, του όγκου της και της ψυχοσύνθεσης του κυβερνήτη ή διοικητή.
Συνέπεια των παραπάνω ήταν η θέσπιση, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, συγκεκριμένων οδηγιών - κανόνων αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων.
Το Π.Ν. και η Π.Α., σε εθνικό πλαίσιο, άρχισαν, με τη σύμφωνη γνώμη του ΓΕΕΘΑ, τη δοκιμαστική αρχικά εφαρμογή των κανόνων εμπλοκής από τα τέλη περίπου της δεκαετίας του ’60.
Το 1982 εκδόθηκαν δοκιμαστικά από το ΓΕΕΘΑ εθνικοί κανόνες εμπλοκής και για τους τρεις Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίοι πήραν την τελική μορφή τους το 1984, με την εκπόνηση του τελικού σχεδίου EKE που τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιαν. '84, κατόπιν σχετικής έγκρισης του ΚΥΣΕΑ.
Σκοπός των Εθνικών Κανόνων Εμπλοκής είναι η θέσπιση συγκεκριμένων οδηγιών, που καθορίζουν το βαθμό και τον ορθό τρόπο αντίδρασης των Ε.Δ. σε εχθρικές προθέσεις ή εκδηλούμενες εχθρικές ενέργειες, προκειμένου να τηρηθεί η κρίση στο επιθυμητό επίπεδο. Οι ενέργειες αυτές μπορεί να είναι μεμονωμένα περιστατικά ή επεισόδια μείζονος σημασίας. Στην περίπτωση μεμονωμένων περιστατικών οι ΕΚΕ παρέχουν οδηγίες και κατευθύνσεις προς τους διοικητές Μονάδων, κυβερνήτες πολεμικών πλοίων, διοικητές ομάδων πλοίων, αρχηγούς σχηματισμών αεροσκαφών και ελικοπτέρων.
Στην περίπτωση των επεισοδίων μείζονος σημασίας, οι ΕΚΕ αναφέρουν και αναλύουν τα επεισόδια, καθορίζουν με λεπτομέρεια τα προβλεπόμενα μέτρα αντίδρασης και τέλος ορίζουν τόσο τα εμπλεκόμενα ΓΕ όσο και το άμεσα να διατάξει την εφαρμογή των μέτρων επίπεδο διοίκησης.
Οι οδηγίες που παρέχονται από τους ΕΚΕ είναι μέσα στα πλαίσια των γενικών πολιτικών κατευθύνσεων και αφορούν στον τρόπο ενέργειας των προαναφερθέντων σε ειρηνική περίοδο, όπως και σε περίοδο τεταμένων σχέσεων, μέχρι την έναρξη των εχθροπραξιών. Εφόσον αρχίσουν οι εχθροπραξίες οι κανόνες εμπλοκής παύουν να ισχύουν. Επίσης αποβλέπουν τόσο στη διατήρηση του Εθνικού γοήτρου όσο και στην εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής επιβιώσεως Μονάδων των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς την από μέρους μας εκδήλωση άσκοπων και προκλητικών ενεργειών.
Οι ΕΚΕ εφαρμόζονται σε όλες τις καταστάσεις, από την ειρηνική περίοδο μέχρι την έναρξη των εχθροπραξιών. Εφόσον διαταχθεί η εφαρμογή πολεμικών σχεδίων ή αρχίσουν εχθροπραξίες οι Κανόνες Εμπλοκής παύουν να ισχύουν ως προς το κράτος με το οποίο έχουμε εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις. Τα ΓΕ των Κλάδων μεριμνούν, εφόσον κρίνουν ότι υπάρχει ανάγκη, να δοθεί από την περίοδο της ειρήνης, έντασης ή κρίσης, εξουσιοδότηση από το ΚΥΣΕΑ προς το ΥΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ – ΓΕ – Μείζονες Σχηματισμούς, για την υπό προϋποθέσεις και για ορισμένο χρονικό διάστημα εφαρμογή ΕΚΕ της δεύτερης κατηγορίας. Οι σχετικές αιτήσεις των ΓΕ των κλάδων υποβάλλονται στο ΓΕΕΘΑ, το οποίο φροντίζει στη συνέχεια για προώθηση τους στο ΚΥΣΕΑ για έγκριση.
