Ο οποιοσδήποτε έρχεται αντιμέτωπος για πρώτη φορά με το ερώτημα αυτό, είναι λογικό να απορήσει (ενδεχομένως και να εξοργιστεί). Πώς είναι δυνατόν να τίθεται επί τάπητος η ιστορικότητα ενός προσώπου στον οποίον πιστεύουν σήμερα δισεκατομύρια άνθρωποι, η φιγούρα του οποίου κυριαρχεί στον Δυτικό κόσμο τους τελευταίους 18-19 αιώνες και για τον οποίον έχουν γραφτεί εκατοντάδες χιλιάδες κείμενα και βιβλία;
Κι όμως, από τα μέσα περίπου του 18ου αιώνα, όταν τα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα είχαν ήδη εγκαταλείψει την Ευρώπη και τα φώτα του Διαφωτισμού έδιναν νέα ώθηση στην επιστημονική σκέψη, αποτελώντας παράλληλα την πνευματική ατμομηχανή για την κήρυξη μιας σειράς εθνικών επαναστάσεων στην ήπειρό μας, η νέα οπτική της ανθρώπινης Ιστορίας (ιστορικισμός) σε συνδυασμό με τη διάθεση για άσκηση κριτικής στον Χριστιανισμό (την κυρίαρχη θρησκεία στη Δύση), γέννησαν το ερευνητικό πεδίο του μυθικισμού. Με τον όρο μυθικισμός εννοούμε τη θεωρία που αμφισβητεί την ιστορικότητα του Ιησού (αλλά και άλλων Βιβλικών προσώπων), όπως τουλάχιστον περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη, εξετάζοντας παράλληλα τις ομοιότητες που παρουσιάζουν οι ευαγγελικές εξιστορήσεις της πρωταγωνιστικής φιγούρας του Χριστιανισμού με άλλες προχριστιανικές θεότητες της Μεσογείου (βλ. Ενδεικτικά Διόνυσος, Άδωνις, Απολλώνιος ο Τυανέας, Ρωμύλος, Ώρος, Μίθρας κτλ), καθώς επίσης και τον ρόλο του Παύλου στην ανάπτυξη της χριστιανικής θρησκείας. Να σημειωθεί εδώ ότι η θέαση του Χριστιανισμού χωρίς ιστορικό Ιησού δεν αποτελεί μία ανακάλυψη της νεωτερικότητας, αλλά εντοπίζεται στις πρώτες κιόλας χριστιανικές κοινότητες με την εμφάνιση των Δοκητιστών Χριστιανών. Παράλληλα, η έλλειψη απτών ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων του 1ου μεταχριστιανικού αιώνα αναφορικά με τη δράση του Ιησού (πέρα από τα κείμενα πίστης του χριστιανισμού), σε συνδυασμό με τις απόπειρες πλαστογράφησης μιας σειράς κειμένων που ενίσχυσαν την ιστορικότητά του, από τα χρόνια του Ευσέβιου και εξής, εντείνουν το ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη του όλου θέματος.
Από τον 18ο αιώνα μέχρι και σήμερα, εντοπίζουμε μία σειρά από ακαδημαϊκούς και ανεξάρτητους ερευνητές που έχουν ενστερνιστεί ή εκφράσει μυθικιστικές θέσεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Charles Francois Dupuis, Hermann Samuel Reimarus, Bruno Bauer, David Strauss, Willem Christiaan van Manen, Arthur Drews, Paul Luis Couchoud, George Albert Wells κ.α. Στις μέρες μας οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της θεωρίας αυτής είναι οι καθηγητές/ανεξάρτητοι ερευνητές Robert Price, Richard Carrier, Thomas Brodie, Raphael Lataster, Thomas Thompson, Kenneth Humphreys, Dennis MacDonald και David Fitzgerald, με τις ενδεχομένως πιο ισχυρές θέσεις να προέρχονται από τις μελέτες του Αμερικανού Δρ. Ιστορίας Richard Carrier (βλ. πατώντας εδώ ένα σχετικό υποτιτλισμένο βίντεο). Τις τελευταίες δεκαετίες τοdebate για τον ιστορικό Ιησού βρίσκεται - μιλώντας πάντα για το εξωτερικό- σε αναβρασμό, με την έκδοση δεκάδων βιβλίων, τη διενέργεια σχετικών ομιλιών και την παραγωγή ντοκιμαντέρ, σε ετήσια μάλιστα βάση.
ARCHIVE
Στην Ελλάδα, οι ιδέες αυτές εντοπίζονται για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα και σε σχετικό άρθρο της εφημερίδας “Εστία” (βλ. τη σχετική φώτο), ενώ παρόμοιες θέσεις διατυπώνει και ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στο έργο του “Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός” (1927). Εντελώς ενδεικτικά αναφέρονται και οι περιπτώσεις του μητροπολίτη Αττικής Νικοδήμου, που το 1969 με άρθρο του στην Ραδιοτηλέοραση υποστήριξε ότι “ο Ιησούς απουσιάζει από την Ιστορία”, καθώς επίς και -στις μέρες μας- του κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του παν/μίου Αθηνών, Μάριου Μπέγζου, που σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ το 2010, εξέφρασε την άποψη ότι η ιστορικότητα του Ιησού χλομιάζει. Ειδικότερα, για την περίοδο του Πάσχα, οι δημοφιλείς αστροφυσικοί Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης, είχαν επισημάνει στην τηλεοπτική τους εκπομπή “Το Σύμπαν που αγάπησα”, πριν από μερικά χρόνια, τις ομοιότητες που παρουσιάζουν τα θρηνητικά δρώμενα της Μ. Παρασκευής, με το αρχαίο τελετουργικό προς τιμήν του θεού Αδώνιδος στην αρχαιότητα. Στο ελληνικό διαδίκτυο μαίνεται εδώ και χρόνια μία αντιπαράθεση μεταξύ χριστιανών απολογητών και μυθικιστών, που ανταλλάσσουν επιχειρήματα για την ιστορικότητα του Ιησού. Η πολυσέλιδη μελέτη που δημοσίευσε προ ολίγων ημερών ο ερευνητής Τάσος Καρανίκας στην ιστοσελίδα των τελευταίων, καταδεικνύει ότι το ομιχλώδες τοπίο του όλου ζητήματος θα απασχολεί τους μελετητές για πολλά ακόμη χρόνια, διαχωρίζοντας, φυσικά, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του κάθε πιστού από το φως της ιστορικής έρευνας.
Μηνάς Παπαγεωργίου Δημοσιογράφος-συγγραφέας
