Σήμερα, Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχούν δυο θέματα. Η ζωή του Ιωσήφ, ο οποίος με τη ζωή του προεικονίζει τη ζωή του Χριστού και η άκαρπη συκιά (Ματθ. 21, 18-22), συμβολίζοντας τη Συναγωγή των Εβραίων και γενικότερα του Εβραϊκού λαού.
Ο Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος υιός του Ιακώβ ο οποίος όμως διώχθηκε από τα αδέλφια του, λόγω της ενάρετης ζωής του και αρχικά τον έριξαν σ' ένα λάκκο και προσπαθώντας να εξαπατήσουν το πατέρα τους, του επέδειξαν ένα ματωμένο ρούχο ότι δήθεν τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο.
Αφού δεν μπόρεσαν να τα καταφέρουν με αυτόν τον τρόπο, πούλησαν τον Ιωσήφ σε εμπόρους, οι οποίοι με την σειρά τους τον πούλησαν στον αρχιμάγειρα του βασιλιά της Αιγύπτου, τον Φαραώ Πετεφρή. Εκεί, ο Ιωσήφ αφού δεν ενέδωσε στις ερωτικές επιθυμίες της συζύγου του Πετεφρή, συκοφαντήθηκε από την ίδια και ο Φαραώ τον φυλάκισε. Σε μεταγενέστερο χρόνο όμως, ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν ερμηνευτή.
Ο Ιωσήφ ερμήνευσε ότι θα έλθουν στη χώρα επτά χρόνια ευφορίας και επτά ακαρπίας και λιμού. Ο Φαραώ ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος από τη σοφία του, έδωσε στον Ιωσήφ αξιώματα. Ο Ιωσήφ διαχειρίσθηκε άριστα την εξουσία και φρόντισε στα δύσκολα χρόνια του λιμού, για τον λαό της Αιγύπτου.
Στα πρόθυρα του λιμού βρέθηκαν όμως, εκτός του υπολοίπου λαού και τα αδέρφια του Ιωσήφ, οι οποίοι τον είχαν φθονήσει και εμφανίστηκαν μπροστά του ζητώντας βοήθεια, χωρίς να γνωρίζουν ότι ο ισχυρός άνδρας της Αιγύπτου είναι ο αδελφός του, που τον είχαν οι ίδιοι πωλήσει!
Ο Ιωσήφ από την πλευρά του, όχι μόνο δεν τους κρατούσε κακία, αλλά αντιθέτως τους συγχώρεσε και τους προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο μαζί με τους γονείς του.
Όσο δε, για την “ξηρανθείσα συκή”, η αναφορά είναι στην ιστορία της προδοσίας του Ιησού από τον Ιούδα και η παράδοσή του στους Ρωμαίους στρατιώτες. Μετά από αυτή την προδοσία, αποδόθηκαν από τον Αρχιγραμματέα της Συναγωγής τα “τριάκοντα αργύρια”, αλλά αργότερα ο Ιούδας κρεμάστηκε από μια συκιά, η οποία έκτοτε ξεράθηκε…
Το βράδυ στις Εκκλησίες ψάλλεται η δοξολογία με την Παραβολή των 10 Παρθένων (Ιδού ο Νυμφίος έρχεται, Τον νυμφώνα σου βλέπω).
Ρήσεις από το Ευαγγέλιο και την υμνολογία της ημέρας:
«Αποδότε ουν, τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».
«Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν». (Από τους ακρογωνιαίους λίθους της χριστιανικής διδασκαλίας)
«Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, οι διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες».
«Μη μείνωμεν έξω του νυμφώνος Χριστού» («μένω εκτός του νυμφώνος» είναι η έκφραση που χρησιμοποιούμε σήμερα).
Σε πολλά μέρη είναι γνωστό για την εβδομάδα των Παθών ένα επιγραμματικό στιχούργημα, με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές:
Μεγάλη Δευτέρα - μεγάλη μαχαίρα
