Γιατί στα dating apps μετατρεπόμαστε σε χρήστες χωρίς συναίσθημα; Η ψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου εξηγεί.
- Σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης λέξη της χρονιάς είναι το brain rot, που δείχνει πώς τα social media επηρεάζουν τη σκέψη μας. Πώς το σχολιάζετε;
Η επιλογή αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα αντανάκλαση του τρόπου με τον οποίο τα social media και η ψηφιακή κουλτούρα επηρεάζουν την καθημερινότητά μας. Η φράση αυτή περιγράφει μια αίσθηση πνευματικής κόπωσης λόγω της υπερβολικής κατανάλωσης περιεχομένου από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Τι επιπτώσεις υπάρχουν; Υπερφόρτωση πληροφοριών από έκθεση σε ειδήσεις, βίντεο και αναρτήσεις, με αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας επεξεργασίας δεδομένων.
Μια άλλη επίπτωση είναι η μείωση της συγκέντρωσης επειδή το περιεχόμενο παρουσιάζεται και εναλλάσσεται γρήγορα με αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας να διατηρούμε την προσοχή μας. Μπορούμε να αναφέρουμε και την έλλειψη της κριτικής σκέψης, όπως και τις ψυχολογικές επιπτώσεις όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η κατάθλιψη. Η επιλογή αυτής μας καλεί να αναλογιστούμε τον τρόπο που χρησιμοποιούμε την τεχνολογία και πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία σε έναν κόσμο που κινείται γρήγορα και απαιτεί την προσοχή μας συνεχώς.
«Το ατελείωτο scrolling μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στον εγκέφαλο, στην ψυχική υγεία και στη γενική ευεξία».
— Μέσα από αυτό αναδεικνύεται ο αντίκτυπος του ατελείωτου scrolling, που μουδιάζει το μυαλό.
Το ατελείωτο scrolling μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στον εγκέφαλο, στην ψυχική υγεία και στη γενική ευεξία: μείωση της συγκέντρωσης, αίσθηση «πληροφοριακού θορύβου» λόγω υπερβολικών πληροφοριών που δυσκολευόμαστε να επεξεργαστούμε, κατάθλιψη από την απομόνωση λόγω της υπερβολικής χρήσης των social media. Επίσης, προκαλείται διαταραχή του ύπνου λόγω της παρατεταμένης χρήσης και του μπλε φωτός από τις οθόνες. Επειδή το ατελείωτο scrolling δημιουργεί μια αίσθηση αποξένωσης από τον πραγματικό κόσμο, μπορούμε με μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά μας να μειώσουμε τον αντίκτυπο και να αποκαταστήσουμε την ισορροπία στη ζωή μας.
— Υπάρχουν λύσεις σήμερα σε μια εποχή που κατακλυζόμαστε από μικροσυσκευές;
Οι μικροσυσκεύες ήρθαν αρχικά για να κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη και σίγουρα είναι δύσκολο να τις αποφύγουμε. Ως ψυχολόγος θα προτείνω λύσεις που μπορούν να μας βοηθήσουν να επανακτήσουμε τον έλεγχο και να χρησιμοποιούμε τις μικροσυσκευές με τρόπο που εξυπηρετεί την ψυχική μας υγεία. Το πρώτο βήμα είναι η διαμόρφωση συνειδητών συνηθειών όπως η δημιουργία χώρων χωρίς συσκευές (π.χ. κρεβατοκάμαρα), ο χρονικός περιορισμός στη χρήση τους μέσα στην ημέρα, η προτεραιότητα στην ανθρώπινη επικοινωνία όπως μια βόλτα ή καφές με παρέα, η συμμετοχή σε ομάδες για την ενίσχυση της κοινωνικότητας, η ανάγνωση βιβλίων και τα χόμπι.
Όσον αφορά τα παιδιά, θα πρέπει να τεθούν κανόνες (π.χ. «τρώμε χωρίς κινητό»), να αντικατασταθούν τα ψηφιακά μέσα με παραδοσιακές πηγές γνώσης και ψυχαγωγίας και να ενισχυθούν οι εξωτερικές δραστηριότητες. Έτσι θα υπάρχει διπλό όφελος: κοινωνικοποίηση και την απομάκρυνση από τα ψηφιακά μέσα. Οι μικροσυσκευές είναι χρήσιμα εργαλεία, αλλά χρειάζεται να τους κάνουμε συνειδητή διαχείριση για να αποφύγουμε τις αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και φυσική μας υγεία.
— Η Αυστραλία απαγορεύει με νόμο τα social media στα παιδιά κάτω των 16 ετών. Είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αυτή η ενέργεια;
Το γεγονός ότι ένα κράτος θεσμοθετεί τον συγκεκριμένο νόμο δείχνει το μέγεθος του προβλήματος στα παιδιά, το ότι δεν λαμβάνονται μέτρα από τις οικογένειες αλλά και τον φόβο του κράτους για την εξέλιξη αυτών των ανθρώπων. Η απαγόρευση από μόνη της μπορεί να είναι μια προσωρινή λύση, αλλά δεν αντιμετωπίζει τη ρίζα του προβλήματος: την έλλειψη ψηφιακής παιδείας και την ανάγκη για ασφαλέστερες πλατφόρμες.
Θεωρώ ότι για να είναι το μέτρο πραγματικά αποτελεσματικό θα πρέπει να εκπαιδευτούν από την πολιτεία τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς, να ενταχθεί κάποιο αντίστοιχο μάθημα στα σχολεία. Μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά θα βρουν τον τρόπο να χρησιμοποιήσουν τις πλατφόρμες, δηλώνοντας ψεύτικα στοιχεία. Η απαγόρευση μπορεί να είναι ένα μέτρο προστασίας, αλλά από μόνη της δεν είναι αρκετή. Μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό ρυθμίσεων, εκπαίδευσης και καλλιέργειας ψηφιακής υπευθυνότητας τόσο από τις οικογένειες όσο και από την κοινωνία συνολικά.
— Στον διεθνή Τύπο υπάρχουν πολλές αναλύσεις που μιλούν για το τέλος των dating apps. Αναφέρουν ότι τους λείπει η μαγεία, η φροντίδα, το νοιάξιμο, καθώς και ότι όλα είναι σχεδιασμένα για να είσαι ένας διαρκής χρήστης χωρίς συναίσθημα.
Τα dating apps δεν είναι εγγενώς κακά, είναι απλώς εργαλεία. Το πρόβλημα έγκειται στον τρόπο χρήσης τους. Πολλές θεωρίες αναφέρουν ότι έχουν ως στόχο να είναι οι χρήστες μονίμως στις πλατφόρμες, αναζητώντας το ιδανικό το οποίο και δεν θα βρουν ποτέ. Όσο οι χρήστες αναζητούν περισσότερη μαγεία, φροντίδα και συναισθηματική σύνδεση, η αγορά και οι πλατφόρμες αναγκαστικά θα προσαρμόζονται ή θα συρρικνώνονται.
Οι πλατφόρμες από μόνες τους δεν έχουν καμία δύναμη, τη δύναμη τους τη δίνουν οι χρήστες. Αντί να απορρίψουμε τελείως τα dating apps, ίσως χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τη χρήση τους, δίνοντας έμφαση στην αυθεντικότητα και τη δημιουργία μιας κουλτούρας στο πλαίσιο της οποία οι άνθρωποι θα επενδύουν πραγματικά στους άλλους.
Γιάννης Πανταζόπουλος
