Την πρώτη φορά που η Κελ Χάμπτον είδε μια κούκλα με Σύνδρομο Down, αισθάνθηκε θυμό. Τα τραβηγμένα χαρακτηριστικά της, ελάχιστα θύμιζαν εκείνα της αγαπημένης της κόρης, Νέλα, που έχει γεννηθεί με τη συγκεκριμένη χρωμοσωμική ανωμαλία.
Η εμπειρία της, ώθησε την Αμερικανίδα blogger και συγγραφέα να ταχθεί με πάθος εναντίον αυτών των παιχνιδιών. Προς έκπληξή της, όμως, χρόνια αργότερα, «ερωτεύτηκε» μια άλλη κούκλα. Αυτή τη φορά, το παιχνίδι ήταν προσεκτικά κατασκευασμένο ώστε να αποδίδει όσο το δυνατόν καλύτερα τα χαρακτηριστικά που έκαναν μοναδική τη Νέλα της. «Αυτή ήταν μια πραγματικά πανέμορφη κούκλα, με την οποία θα ήθελε να παίξει κάθε παιδί», θυμάται μιλώντας στον Guardian.
Η κούκλα προέρχεται από μια μικρή πόλη της ανατολικής Ισπανίας και δημιουργήθηκε όταν ορισμένοι αγγειοπλάστες αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν τον πηλό των βουνών της περιοχής για να δημιουργήσουν παιδικά παιχνίδια. Έτσι, δημιουργήθηκε το «πρώτο εργοστάσιο κούκλων της χώρας», όπως το περιγράφουν ορισμένοι. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, η πόλη Όνιλ της Βαλένθια βρίσκεται πάλι στο προσκήνιο, αυτή τη φορά επειδή έχει κατορθώσει να παντρέψει αριστοτεχνικά τη συμπεριληπτικότητα με την ποιότητα κατασκευής.
Στη χώρα ζουν περίπου 7.500 άνθρωποι και υπάρχουν 38 εργοστάσια παιχνιδιών. Βρέθηκε στα ισπανικά πρωτοσέλιδα στη διάρκεια της περσινής χρονιάς, όταν μια τοπική συλλογή με τέσσερις κούκλες με Σύνδρομο Down κέρδισε το –περιζήτητο στη χώρα- βραβείο του «παιχνιδιού της χρονιάς».
Οι κούκλες, δύο αγόρια και δυο κορίτσια με διαφορετικά χρώματα δέρματος, κυκλοφόρησαν από την εταιρεία Minilad. «Ήμασταν επιφυλακτικοί στην αρχή», δήλωσε στον Guardian η Βικτόρια Ορούνιο, διευθύντρια του τμήματος marketing της εταιρείας. «Όμως οι αντιδράσεις μάς εξέπληξαν. Ήταν πολύ θετικές».
Η κούκλα απευθύνεται σε όλα τα παιδιά, όχι μόνο σε εκείνα που έχουν γεννηθεί με Σύνδρομο Down. «Μερικές φορές το αγνοούμε, αλλά το παιχνίδι με κούκλες είναι μια πολύ σημαντική και δομική εμπειρία για τα παιδιά», εξηγεί η Ορούνιο. «Μπορούν να δουν διαφορετικές πραγματικότητες, και να τις αντιληφθούν ως κανονικές».
Αυτή η συνειδητοποίηση, ότι δηλαδή το παιχνίδι μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τη διαμόρφωση του τρόπου σκέψης των παιδιών, έστρεψε τους παιχνιδοποιούς σε όλο τον κόσμο στις προσπάθειες δημιουργίας παιχνιδιών που θα αποδίδουν όσο το δυνατόν καλύτερα την απίστευτη διαφορετικότητα του κόσμου που μας περιβάλλει. Έκτοτε, η διεθνής αγορά έχει πλημμυρίσει από κούκλες ουδέτερες ως προς το φύλο, κούκλες σε αναπηρικά αμαξίδια ή κούκλες με προσθετικά μέλη.
Όσον αφορά τις κούκλες με σύνδρομο Down, το ενδιαφέρον έχει εκτοξευθεί στη διάρκεια των τελευταίων ετών.
Φέτος, παράχθηκαν τουλάχιστον τρεις τύποι τέτοιων κούκλων, από διαφορετικές εταιρείες, σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη.
Η εταιρεία The Doll Factory Europe, με έδρα το ίδιο ισπανικό χωριό, που εξάγει σχεδόν το 95% των προϊόντων της σε άλλες χώρες, κυκλοφόρησε μια συλλογή που αποτελείται από έξι τέτοιες κούκλες.
«Οι αντιδράσεις ήταν φανταστικές», εξηγεί στον Guardian ο Φρανσίσκο Χερέρα της εταιρείας.
Εκτός από την σύγχρονη διάθεση για συμπεριληπτικότητα, οι κούκλες, όπως τονίζει, εξακολουθούν να εκφράζουν την αιωνόβια παράδοση της πόλης στην κατασκευή κούκλων. «Σήμερα υπάρχουν ακόμη γλύπτες που αξιοποιούν τον πηλό από τα βουνά για να φτιάξουν τις κούκλες», σημειώνει. «Και από αυτές φτιάχνουμε τα καλούπια».
Μια από τις κούκλες του Χερέρα ήταν και εκείνη που συγκίνησε την Χάμπτον. Τα Χριστούγεννα του 2018, είδε την κόρη της, τη Νέλα, να τοποθετεί την κούκλα στον ώμο της και να της χτυπά απαλά την πλάτη. Μόλις που την άφησε για λίγο από τα χέρια της σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, λέγοντας ξανά και ξανά στην αδερφή της πως η κούκλα, την οποία βάφτισε επίσης Νέλα, έχει ακριβώς τη μορφή της.
Ήταν μια ισχυρή υπενθύμιση της δύναμης που κρύβεται στην αποδοχή. «Ήταν ένα μικρό πράγμα που μπορούσαμε να κάνουμε για να τη βοηθήσουμε να νιώσει αυτό που ελπίζουμε να τη συνοδεύει σε όλη της τη ζωή: Ότι οι άνθρωποι με Σύνδρομο Down είναι όμορφοι, ικανοί και άξιοι να αγαπηθούν», έγραφε τότε η Χάμπτον. «Και ήξερα ότι το ένιωθε όταν κρατούσε αυτή την κούκλα».
