Με αδιαφανείς συνθήκες η γερμανική και η ελληνική κυβέρνηση υλοποιούν πρόγραμμα επανεισδοχής αναγνωρισμένων προσφύγων στη χώρα μας κρατώντας κρυφή την όποια μεταξύ τους συμφωνία ● Η παραπλανητική αναφορά στο ενταξιακό πρόγραμμα Helios+ που υλοποιεί ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης για να παρακαμφθεί η άρνηση των γερμανικών δικαστηρίων στις αναγκαστικές επιστροφές ● Η άγνοια του ΔΟΜ, οι δήθεν εξηγήσεις της γερμανικής πρεσβείας και η σιωπή του υπουργείου Μετανάστευσης
Σε συνθήκες πλήρους αδιαφάνειας η γερμανική και η ελληνική κυβέρνηση έχουν ξεκινήσει να υλοποιούν πρόγραμμα επιστροφής αναγνωρισμένων προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα κρατώντας κρυφή την όποια μεταξύ τους συμφωνία. Μάλιστα επιστολή που έστελνε το γερμανικό κράτος τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο σε εκατοντάδες πρόσφυγες παροτρύνοντάς τους να ζητήσουν να επιστραφούν στην Ελλάδα, αναφέρει καταχρηστικά και, όπως προκύπτει, χωρίς καμία αρμοδιότητα ή εξουσιοδότηση την ονομασία του ενταξιακού προγράμματος Helios+ που υλοποιεί στην Ελλάδα ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), δίνοντας την εντύπωση ότι τάχα εμπλέκεται ο οργανισμός στην υλοποίηση του προγράμματος επιστροφών. Το όλο εγχείρημα αγγίζει τα όρια της παραπλάνησης, ενώ η αδιαφάνεια του προγράμματος εγείρει ερωτήματα αν υπάρχουν ζητήματα συμβατότητας με τη νομοθεσία.
Σύμφωνα με την οργάνωση Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (Refugees Support Aegean – RSA) και με το γερμανικό ίδρυμα PRO ASYL, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων της Γερμανίας (BAMF) ξεκίνησε τον Ιανουάριο να στέλνει επιστολή σε πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στη Γερμανία ενώ είχαν αναγνωριστεί πρόσφυγες στην Ελλάδα. Η επιστολή τούς παρότρυνε να ζητήσουν να επιστρέψουν οικειοθελώς στην Ελλάδα, επωφελούμενοι από ένα πρόγραμμα τετράμηνης φιλοξενίας που θα τους δώσει στη συνέχεια τη δυνατότητα να εγγραφούν στο ενταξιακό πρόγραμμα Helios+. Μ’ αυτόν τον τρόπο η γερμανική κυβέρνηση επιχειρεί να αυξήσει τις επιστροφές αναγνωρισμένων προσφύγων, παρακάμπτοντας την άρνηση των γερμανικών δικαστηρίων να δεχτούν τις αναγκαστικές επιστροφές που θα εξέθεταν τους πρόσφυγες στις αναξιοπρεπείς και αβίωτες συνθήκες που τους επιφυλάσσει η Ελλάδα.
Η επιστολή της γερμανικής BAMF, γραμμένη στα γερμανικά και στα αγγλικά, έχει τίτλο «Υποστήριξη για αιτούντες που επιστρέφουν στην Ελλάδα» και φέρει την υπογραφή «Η ομάδα υποστήριξής σας για το Helios+», ενώ παραθέτει ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας που χρησιμοποιεί το όνομα helios (HELIOS@bamf...). Οπως αναφέρει το PRO ASYL, η επιστολή στέλνεται τις περισσότερες φορές συστημένη, σε κίτρινο φάκελο με σφραγίδα, δημιουργώντας σε πολλούς πρόσφυγες σύγχυση ότι πρόκειται για επιστολή που ανακοινώνει την απέλασή τους. Διαφημίζει όμως συνθήκες επανεισδοχής και διαβίωσης στην Ελλάδα σαν να ήταν «ταξιδιωτικό φυλλάδιο», σύμφωνα με το PRO ASYL.
Αναφέρει η επιστολή: «Οι γερμανικές και οι ελληνικές αρχές συνεργάζονται με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης για να διευκολύνουν την έναρξη της νέας σας ζωής στην Ελλάδα. Μετά την άφιξή σας στην Ελλάδα, θα σας παραλάβουν από το αεροδρόμιο και θα σας μεταφέρουν στο νέο σας κέντρο φιλοξενίας. Εκεί θα σας παρασχεθεί ένα δωμάτιο και πλήρης διατροφή. Το προσωπικό θα σας παρέχει πλήρη καθοδήγηση σχετικά με το πώς μπορείτε να κάνετε μια επιτυχημένη νέα αρχή στην Ελλάδα – συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων γλώσσας ή υποστήριξης για να βρείτε τον δρόμο σας στην αγορά εργασίας. Θα λάβετε επίσης συμβουλές για το πώς να υποβάλετε αίτηση για κυβερνητικά επιδόματα και πώς να βρείτε μόνιμη κατοικία. Θα δικαιούστε να παραμείνετε στον προσωρινό αυτό χώρο στέγασης για 4 μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα συμμετέχετε στο κυβερνητικό πρόγραμμα ένταξης HELIOS+ της Ελληνικής Κυβέρνησης, το οποίο επίσης υλοποιείται από τον ΔΟΜ…».
Στο τέλος της επιστολής παρατίθεται σύνδεσμος και QR Code που οδηγούν σε ερωτηματολόγιο που ανοίγει στο κινητό. Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο μέσα σε εφτά ημέρες από τη λήψη της επιστολής για να κριθεί αν δικαιούνται να γίνουν δεκτοί στο πρόγραμμα.
Απόλυτο σκοτάδι
Παραμένει όμως άγνωστο τι ακριβώς προβλέπει το πρόγραμμα, ποιοι το υλοποιούν, με ποια διαδικασία και με ποια χρηματοδότηση, πόσους και ποιους αφορά και με ποια κριτήρια επιλέγονται. Η RSA, με την οποία επικοινώνησε τις προηγούμενες ημέρες η «Εφ.Συν.», σημειώνει ότι δεν έχει καταφέρει να βρει δημοσιοποιημένη προκήρυξη ή συμφωνία ή οτιδήποτε σχετικό με το πρόγραμμα στη Γερμανία ή στην Ελλάδα.
Δικηγόροι οργανώσεων επισημαίνουν ότι η δημοσιοποίηση του προγράμματος θα απαιτούσε από τις δύο κυβερνήσεις να αιτιολογήσουν γιατί επιφυλάσσουν διακριτική προνομιακή μεταχείριση σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες που επιστρέφονται από τη Γερμανία στην Ελλάδα και αποκτούν τη δυνατότητα επιπλέον τετράμηνης φιλοξενίας σε δομές, ενώ οι υπόλοιποι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες υποχρεώνονται να φύγουν από τις δομές έναν μήνα μετά την αναγνώρισή τους.
Μεταβατικό
Πηγές της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα δεν ήταν σε θέση να υποδείξουν κάποια δημοσιοποιημένη συμφωνία ή περιγραφή του προγράμματος. Αναφέρουν όμως στην «Εφ.Συν.» ότι πρόκειται για μεταβατικό πρόγραμμα-γέφυρα του ενταξιακού προγράμματος Helios, ότι είναι εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και χρηματοδοτείται από αυτήν και ότι ξεκίνησε να υλοποιείται τον Φεβρουάριο από τον ΔΟΜ. Σημειώνουν ότι η αίτηση των ενδιαφερόμενων εξετάζεται από τις γερμανικές αρχές σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές και με τον ΔΟΜ και, αν γίνει δεκτή, οι δικαιούχοι επιστρέφονται στην Ελλάδα, μεταφέρονται συνοδευόμενοι από την αστυνομία σε δομές φιλοξενίας όπου δικαιούνται να μείνουν για τέσσερις μήνες, στη διάρκεια των οποίων μπορούν να ζητήσουν να ενταχθούν στο καθεαυτό πρόγραμμα Helios+. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι μέχρι στιγμής ο αριθμός των προσφύγων που έχουν επιστραφεί στην Ελλάδα μέσω του προγράμματος είναι μικρός, αρνούνται όμως να δώσουν ακριβή αριθμό.
Από την πλευρά του ο ΔΟΜ σημειώνει στην «Εφ.Συν.» ότι δεν γνωρίζει να υλοποιείται τέτοιο μεταβατικό πρόγραμμα-γέφυρα Helios στην Ελλάδα και αποκλείει την εμπλοκή του διεθνούς οργανισμού. Υπογραμμίζει ότι στην Ελλάδα υλοποιείται μόνο το ενταξιακό πρόγραμμα Helios+, που απευθύνεται σε πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα και έχουν πάρει προσφυγικό καθεστώς το πολύ δύο χρόνια νωρίτερα. Το πρόγραμμα έχει διάρκεια ένα έτος και παρέχει επιδότηση στέγασης, μαθήματα ελληνικών και υποστήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων απασχόλησης και για επαγγελματική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό, το Ηelios+ ξεκίνησε στις 6 Φεβρουαρίου και υλοποιείται σε 12 περιφέρειες της χώρας (δεν το υλοποιεί μέχρι στιγμής η Περιφέρεια Ηπείρου) με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Πηγές του ΔΟΜ σημειώνουν ότι χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά η ονομασία Helios στην ηλεκτρονική διεύθυνση και στην υπογραφή της επιστολής της γερμανικής BAMF, αλλά ότι σε μεταγενέστερες επιστολές απαλείφθηκε η επίμαχη ονομασία.
Οι προϋποθέσεις
Σε επικοινωνία της «Εφ.Συν.» με την RSA, η οργάνωση αναφέρει ότι από επαφές με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωρίζει ότι δεν έχει εγκριθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του προγράμματος. Πληροφορίες της «Εφ.Συν.» αναφέρουν ότι μέχρι στιγμής μέσω του προγράμματος έχει επιστραφεί μόνο ένας πρόσφυγας από τη Γερμανία στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος μεταφέρθηκε σε δομή φιλοξενίας.
Στην περίπτωση δύο άλλων προσφύγων, τους οποίους εκπροσώπησε η RSA, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Η RSA έστειλε ηλεκτρονικό μήνυμα στην επίμαχη ηλεκτρονική διεύθυνση της γερμανικής BAMF για πρόσφυγα που επιστράφηκε τον Ιανουάριο από τη Γερμανία και πήρε την απάντηση ότι «όταν συμπληρωθεί το σχετικό ερωτηματολόγιο και αν το άτομο πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις, μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα υποστήριξης στην Ελλάδα» καθώς και ότι «οι απαιτήσεις για το πρόγραμμα υποστήριξης στην Ελλάδα ελέγχονται από τον ΔΟΜ στην Ελλάδα και τις αρμόδιες ελληνικές τοπικές αρχές».
Αλλος πρόσφυγας που επέστρεψε οικειοθελώς στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο συμπλήρωσε πριν φύγει από τη Γερμανία το ερωτηματολόγιο, αλλά πήρε την απάντηση ότι δεν καλύπτει «τις προϋποθέσεις για συμμετοχή στο τρέχον πρόγραμμα ένταξης στην Ελλάδα», χωρίς καμία εξήγηση για τους λόγους.
Η «Εφ.Συν.» επικοινώνησε για το θέμα με πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, χωρίς να πάρει απάντηση.
«Οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες εξακολουθούν να επιστρέφονται στην Ελλάδα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες χωρίς καμία υποστήριξη για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών ή για την υπέρβαση των χρόνιων, τεκμηριωμένων εμποδίων στην παροχή προστασίας. [...] Τα χρόνια νομικά και πρακτικά εμπόδια στην πρόσβαση των προσφύγων σε έγγραφα και κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα παραμένουν άλυτα. Επισημαίνουμε και πάλι ότι αυτά τα εμπόδια εκθέτουν πολλούς δικαιούχους διεθνούς προστασίας σε συνθήκες αστεγίας και ένδειας, κατά παράβαση του δικαιώματος στην αξιοπρέπεια και της απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης» επισημαίνει η RSA σε πρόσφατη ανακοίνωσή της με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού και των Φυλετικών Διακρίσεων.
Δημήτρης Αγγελίδης
