Έτοιμη η κυβέρνηση να εφαρμόσει τον νόμο Κεραμέως εκτοπίζοντας από τα ΑΕΙ δεκάδες χιλιάδες σπουδαστές. Μας μιλούν φοιτητές που απειλούνται από το μέτρο

Σαν να βρίσκονται στην γκιλοτίνα αισθάνονται χιλιάδες φοιτητές, καθώς οι επόμενοι μήνες και οι ακόλουθες τρεις εξεταστικές θα κρίνουν αν θα μπορέσουν να πάρουν πτυχίο. Με αφετηρία τον Σεπτέμβριο του 2025 η κυβέρνηση θα ξεκινήσει την εφαρμογή του νόμου της Νίκης Κεραμέως (4957/2022) για τις διαγραφές, κάτι που, αν συμβεί κατά γράμμα, θα κοστίσει τη θέση σε 330.000 σπουδαστές και θα στερήσει από τις σχολές το μισό τους φοιτητικό δυναμικό, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, ο συνολικός τους αριθμός ανέρχεται σε 700.000.

Πρόκειται για μια γιγάντιας κλίμακας εκκαθάριση, τα οφέλη της οποίας για το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν έχουν προσδιοριστεί, καθώς δεν έχει συνταχθεί καν μια στοιχειώδης οικονομικοτεχνική μελέτη, όπως επισημαίνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο Αριστοτέλης Τύμπας, καθηγητής στη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου διδασκόντων. «Δεν έχει δημοσιονομικό κόστος να υπάρχει ένας μεγαλύτερος αριθμός φοιτητών. Ειδικά στις μέρες μας, ούτε χαρτί δεν χρειάζεσαι πλέον χάρη στην τεχνολογία» εξηγεί και συνεχίζει: «Θα προσέθετα επίσης ότι αυτή η γενιά έχει μεγαλώσει και ζει με σ’ ένα περιβάλλον οξύτατης οικονομικής κρίσης και επομένως πολλοί φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν. Επιπλέον, είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν χωρίς να μπορούν να το αποδείξουν, καθώς ξέρουμε ποια είναι η κατάσταση στην αγορά εργασίας, κι έτσι δεν είναι για εκείνους πάντα εφικτό να ενταχθούν στο καθεστώς της μερικής φοίτησης (σ.σ.: κάθε ακαδημαϊκό έτος προσμετράται ως μισό), αφού μπαίνει ως βασική προϋπόθεση η ανάγκη να τεκμηριώσουν ότι εργάζονται είκοσι ώρες την εβδομάδα».

Αντίθετα, αυτό που δεδομένα ισχύει είναι ότι οι φοιτητές πέραν του προβλεπόμενου χρόνου ν+2 δεν επιβαρύνουν στο ελάχιστον τον κρατικό κορβανά, καθώς σταματούν να δικαιούνται τις διευκολύνσεις που αφορούν τη σίτιση και τη στέγαση, την παροχή συγγραμμάτων αλλά και το πάσο που τους επιτρέπει να μετακινούνται με χαμηλότερο κόστος στις συγκοινωνίες.

Προσπαθούν να τις επιβάλουν από το 1979

Το συγκεκριμένο ζήτημα επαναφέρει στο προσκήνιο συστηματικά η Νέα Δημοκρατία. Η πρώτη σημαντική απόπειρα εφαρμογής του συγκεκριμένου καθεστώτος έγινε το 1979, επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή, με τον νόμο 815, χωρίς όμως επιτυχία, καθώς όρθωσε το ανάστημά του το παντοδύναμο φοιτητικό κίνημα με καταλήψεις σε όλες τις σχολές. Από τότε οι απόπειρες επαναλήφθηκαν συναντώντας πάντα ισχυρότατες αντιστάσεις.

Την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, κατά την τελευταία μέρα της Συνόδου των Πρυτάνεων στον Μυστρά, ο σημερινός υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης επέμεινε ότι ο νόμος για τις διαγραφές θα εφαρμοστεί. Στο αίτημα των πρυτάνεων των ελληνικών πανεπιστημίων «να αναγνωριστεί η κρίσιμη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα σε εκείνους που είναι ανενεργοί και εκείνους που αγωνίζονται για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους» ο υπουργός επιφυλάχθηκε να απαντήσει ζητώντας τους να καταθέσουν συγκεκριμένα στοιχεία για κάθε ίδρυμα και υπενθυμίζοντας ότι η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας τάσσεται υπέρ του μέτρου. Ακόμη όμως κι αν η πρότασή τους γίνει πλήρως αποδεκτή, αυτή θα αφορά μόλις το 20% των φοιτητών που απειλούνται, δηλαδή 66.000 σπουδαστές.

«Για μένα είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί και τι θα επακολουθήσει. Θέλουν όλον αυτόν τον κόσμο να τον διαγράψουν από τα δημόσια πανεπιστήμια και να τον πάνε στα ιδιωτικά; Έχει ακουστεί, για παράδειγμα, ότι θα δίνεται η δυνατότητα στους φοιτητές να μεταφέρουν στα ιδιωτικά τις διδακτικές τους μονάδες (ECTS) προκειμένου να μην ξεκινούν από το μηδέν. Δηλαδή δεν θα είναι καλές και καλοί για το δημόσιο και θα είναι για το ιδιωτικό;» διερωτάται, σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει τους λόγους αυτή της επιμονής, ο Αρ. Τύμπας.

Ηδη πάντως οι ανησυχίες που κάνουν λόγο για πολιτικές που θέλουν να αποδυναμώσουν το δημόσιο πανεπιστήμιο επιβεβαιώνονται. Σ’ αυτές εντάσσεται και η θέσπιση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, η οποία εφαρμόζεται κανονικά και στερεί από χιλιάδες φοιτητές την είσοδο σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, τμήματα του οποίου βρίσκονται σε έξι διαφορετικά νησιά και αποτελούν κρίσιμους πυρήνες για την καθημερινότητα και την οικονομία τους. Το 2020, και πριν από την εφαρμογή του μέτρου, το πανεπιστήμιο μετρούσε 3.800 φοιτητές. Από την επόμενη κιόλας χρονιά όμως βρέθηκε να έχει στα έδρανά του μόλις 2.300, που σημαίνει ότι επλήγη με μείωση της τάξης του 40%.

«Ένας χρόνος χαμένος λόγω γραφειοκρατίας»

Αμεσα αντιμέτωπος με τον κίνδυνο διαγράφης του από το Μαθηματικό Αθήνας βρίσκεται ο Αναστάσης, 26 χρόνων, καθώς διανύει πια το 9ο έτος των σπουδών του. Δεν πρόκειται για μια εξωπραγματική περίσταση, καθώς, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο μέσος χρόνος αποφοίτησης είναι περίπου 7,5 χρόνια, όπου, σημειωτέον, υπολογίζονται μόνο όσοι παίρνουν πτυχίο και όχι όσοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη σχολή. Επιπλέον, τα ποσοστά αποτυχίας στις εξετάσεις σε ορισμένα μαθήματα φτάνουν ακόμη και το 70%, απόρροια των δύσκολων θεμάτων στις εξετάσεις και της βαθμολόγησης.

«Σου διαλύει τα όνειρα αυτή η σχολή στο πρώτο έτος. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πάρει πτυχίο κι έχουν δώσει ένα μάθημα οκτώ και εννέα φορές» λέει ο Αναστάσης, με φοιτητικές συλλογικότητες να επισημαίνουν ότι τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμη χειρότερα, καθώς η σχολή έχει σταματήσει να δημοσιεύει στοιχεία για τους αποφοίτους της από το 2019.

Ο Αναστάσης, φοιτητής προερχόμενος από τη Λαμία, πέρασε αρχικά στα Γιάννενα, αλλά διεκδίκησε μετεγγραφή στην Αθήνα, που είναι πιο κοντά. Αυτή εγκρίθηκε τέλη Δεκέμβρη και η εγγραφή του στο τμήμα έγινε μόλις τον Φεβρουάριο, με συνέπεια να χάσει ένα έτος για το οποίο δεν αναγνωρίζεται ότι ο ίδιος δεν έφερε ευθύνη. Παράλληλα, εργάζεται σχεδόν από την πρώτη στιγμή, πράγμα απαραίτητο «άμα θες να νοικιάζεις ένα σπίτι, να καλύπτεις τα έξοδα, να βγαίνεις μια στο τόσο και να μην τρως κάθε μέρα μακαρόνια», όπως λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής.

«Ζεις μια ατομική συντριβή»

Πριν από τρία χρόνια τον απασχόλησε για πρώτη φορά σοβαρά η σκέψη ότι δεν προλαβαίνει να τελειώσει τις σπουδές του. «Είχε νόημα να προσπαθήσω, να φτάσω να χρωστάω τέσσερα-πέντε μαθήματα και εντέλει να με διαγράψουν;» αναρωτιόταν. Δεν είναι εύκολο να πεις ότι σταματάς. «Γιατί το να είσαι σε μεγάλο έτος και να σε διαγράψουν είναι συντριβή ατομικά για τον καθένα. Πρέπει να κάνεις κάτι εξαρχής».

Ακόμη και το καθεστώς μερικής φοίτησης, που υποτίθεται πως έχει σκοπό να διευκολύνει τους φοιτητές, δεν δείχνει αρκετό. «Γιατί ναι μεν σου δίνει παραπάνω χρόνο η μερική φοίτηση, αλλά σε περιορίζει και σε αναγκάζει να δηλώνεις κατ’ αντιστοιχία με τον χρόνο που μειώνεται τα μισά μαθήματα απ’ ό,τι θα μπορούσες να δηλώσεις κανονικά ανά εξάμηνο».

Υποδιπλάσια η «αιώνια» φοίτηση στην Ελλάδα απ’ ό,τι στην Ε.Ε.

«Με την υπάρχουσα οικονομική κατάσταση όλοι μπαίνουμε κάπως σε μια διαδικασία να βοηθάμε την οικογένειά μας ακόμη και για τα προς το ζην» λέει η Χριστίνα, φοιτήτρια της Φιλοσοφικής Αθήνας στο 5ο έτος, που έχει έρθει από την Κέρκυρα. Και στη δική της περίπτωση, όπως ακόμα πολλών σπουδαστών, δεν φαίνονται όλες οι ώρες που δουλεύει. «Το ποσοστό των εργαζόμενων ανέρχεται σε 40%, εκ των οποίων το 70% εργάζεται μαύρα και αδήλωτα. Άρα το υποτιθέμενο “ελαφρυντικό” για δεκάδες χιλιάδες νέους με τη μερική φοίτηση πέφτει στο κενό» αναφέρει βασιζόμενη σε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Ενα από τα συνήθη επιχειρήματα που προβάλλει η κυβέρνηση είναι ότι με τη διαγραφή των «αιώνιων φοιτητών» προστατεύει το κύρος των πανεπιστημίων. «Εσκεμμένα όμως αποκρύπτει ότι για την περίοδο 2014 έως και 2021 η αναλογία αποφοίτων/φοιτητών στην Ελλάδα είναι υποδιπλάσια του αντίστοιχου ευρωπαϊκού μέσου όρου σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, συνεπώς οι επιδόσεις μας των Ελλήνων σπουδαστών είναι εμφανώς καλύτερες. Σύμφωνα επίσης με τα σχετικά στοιχεία του ΟΟΣΑ, μόλις το 39% των φοιτητών διεθνώς αποφοιτά στον προβλεπόμενο θεωρητικά χρόνο, ενώ το 70% ολοκληρώνει τις σπουδές του έπειτα από τρία επιπλέον έτη».

«Όλος ο κόπος που κάναμε για να μπούμε στη σχολή θα πάει στον κάδο» σχολιάζει φοιτητής από τους Ηλεκτρολόγους Μηχανικούς του ΕΜΠ για το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί ο νόμος. Στη σχολή του ο μέσος χρόνος αποφοίτησης φτάνει επίσης τα 7,5 χρόνια και άρα η εξασφάλιση ενός πτυχίου σε μικρότερο διάστημα σημαίνει πρακτικά ότι «ο ελεύθερος χρόνος θα αποτελεί κάποια μακρινή φαντασία». Επιπλέον, θα εδραιώσει ένα περιβάλλον αποστείρωσης, καθώς «ό,τι δεν θεωρείται ακαδημαϊκό, όπως η ενασχόληση με τα κοινά, θα θεωρείται περιττό επειδή θα φοβόμαστε πως θα διαγραφούμε».

«Ετοιμάζουν το έδαφος για νέα μείωση στη χρηματοδότηση»

«Οι διαγραφές θέλουν να προετοιμάσουν μια ακόμη μεγαλύτερη μείωση στη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων. Να βρει ένα πρόσχημα μετά η κυβέρνηση να πει ότι τώρα έχει λιγότερους φοιτητές η τάδε σχολή, άρα δεν χρειάζεται να δίνουμε την ίδια -πενιχρή- ενίσχυση» διαβλέπει ο Δημήτρης Καλτσώνης, γραμματέας του συλλόγου διδασκόντων στο Πάντειο και μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΠΟΣΔΕΠ.

Μοιραία οι καθηγητές θα επωμιστούν επίσης το βάρος να αποφασίζουν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων ποιοι φοιτητές θα στερηθούν το δικαίωμά τους στο πτυχίο και ποιοι όχι. «Η δουλειά η δική μας είναι να μορφώνουμε τα παιδιά και να παράγουμε νέους επιστήμονες, όχι να τους πετάμε έξω από το πανεπιστήμιο βίαια» υπογραμμίζει ο Δ. Καλτσώνης.

Προς επίρρωση αυτού, ο Αρ. Τύμπας επισημαίνει από την πλευρά του ότι «το μεγάλο ζητούμενο για το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι ν’ αλλάξει το περιεχόμενο σπουδών του για να έχουμε μια επιστήμη και μια τεχνολογία που θα είναι ικανές να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση, την απειλή από την Τεχνητή Νοημοσύνη όπως και άλλους υπαρξιακούς κινδύνους». Αυτό απαιτεί, εξηγεί, μια κοινωνία μορφωμένων ανθρώπων. «Θέλουμε περισσότερους μορφωμένους ανθρώπους και όχι να διαγράφονται τιμωρητικά φοιτήτριες και φοιτητές από το πανεπιστήμιο».

Μιθριδάτης στην ΑΥΓΗ της Κυριακής

Με συγκίνησε πάρα πολύ που πήρα το πτυχίο μου

Την ίδια μέρα που ολοκληρωνόταν η Σύνοδος των Πρυτάνεων (13/12) με βασικό της θέμα τη διαγραφή των φοιτητών, ο Μιθριδάτης, στιχουργός και ευρύτερα γνωστός ως μέλος του hip hop μουσικού συγκροτήματος Ημισκούμπρια, μοιραζόταν μέσω του προσωπικού του λογαριασμού στα social media τη χαρά ότι πήρε το πτυχίο του ως ζωγράφος από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στην οποία μπήκε το 1994 και δεν ήταν εφικτό να συνδυάσει τη θητεία του εκεί με μια απαιτητική καλλιτεχνική πορεία.

Σχολιάζοντας το γεγονός ότι από του χρόνου δεν θα έχει το ίδιο δικαίωμα να ολοκληρώσει τις σπουδές του ένας άνθρωπος ο οποίος έχει χρειαστεί επίσης να απέχει για αρκετό καιρό, μας απάντησε τα εξής:

«Πιστεύω ότι είναι ανούσιο να υπάρχει περιορισμός πότε θα τελειώσεις τη σχολή σου και θα πάρεις το πτυχίο σου. Δεν έχει κανέναν λόγο ύπαρξης. Στην πραγματικότητα είναι ένα εμπόδιο στην εκπαίδευση και στη μόρφωση. Νομίζω επίσης πως οι άνθρωποι που σταματούν τις σπουδές τους το κάνουν για σοβαρούς λόγους. Γι’ αυτό και δεν δέχομαι τον όρο “αιώνιος φοιτητής”. Κανένας δεν είναι “αιώνιος φοιτητής”. Εγώ, που μπορούσα να θεωρηθώ “αιώνιος”, ε, δεν νομίζω πως το εκμεταλλεύτηκα για να κυκλοφορώ στα 35 μου στα μέσα με φοιτητικό εισιτήριο. Με λίγα λόγια, θέλω να πω ότι δεν ενοχλεί κανέναν. Ο μόνος που επιβαρύνεται από το γεγονός ότι δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του είναι ο ίδιος ο σπουδαστής. Όταν οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι κάποια στιγμή η ζωή τους αφήνει ένα κενό και τους επιτρέπει να ολοκληρώσουν πράγματα, είναι ένα συν γι’ αυτούς. Είναι εκπαίδευση, είναι γνώση. Δεν μπορείς να βάζεις όριο σ’ αυτό - “Α, μέχρι εκεί μπορείς”. Είναι καλό να παίρνει ένας άνθρωπος το πτυχίο του. Εμένα με απασχολούσε ότι το είχα αφήσει τόσα χρόνια γιατί είναι κάτι για το οποίο κόπιασα πάρα πολύ στα νιάτα μου. Και γι’ αυτό μου ήταν τόσο συγκινητικό όταν έπιασα το πτυχίο στα χέρια μου. Ότι δικαιώθηκε ο teenager Μιθριδάτης. Μου άρεσε που αμφισβήτησα τον ίδιο μου τον εαυτό και αναίρεσα τον στίχο που είχα γράψει το 2009 ότι δεν θα τελειώσω τη σχολή μου ποτέ, χρησιμοποιώντας βέβαια και το “δυστυχώς” μέσα στη φράση».

Κώστας Παπαντωνίου