Μόνο ως κεραυνός εν αιθρία δεν έπεσε στους παροικούντες τις Βρυξέλλες η είδηση της απόφασης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) να ξεκινήσει επίσημη έρευνα για πιθανή κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων ύψους περίπου 50 εκατ. ευρώ που έχουν διατεθεί στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας για την αντιμετώπιση του προσφυγικού - μεταναστευτικού προβλήματος στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Οι λόγοι ήταν προφανείς. Η Ελλάδα έχει λάβει τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική βοήθεια που έχει διατεθεί ποτέ σε κράτος αναφορικά με τον αριθμό προσφύγων και μεταναστών που φιλοξενεί στο έδαφός του, με τις εικόνες από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στα hot spots της Λέσβου και της Σάμου να προκαλούν εύλογα ερωτήματα από τους εταίρους μας αναφορικά με τη διαχείριση των κονδυλίων. Ωστόσο οι καταγγελίες που δέχτηκε η OLAF για συγκεκριμένες «πανταχού παρούσες» εταιρείες catering που ενδεχομένως αποκόμισαν δυσανάλογα κέρδη για τη σίτιση προσφύγων και μεταναστών, λόγω των διαδικασιών με τις οποίες γίνονταν οι αναθέσεις, οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης να προσπαθήσει να βρει τον μίτο στον λαβύρινθο των οργανώσεων, οργανισμών και επίσημων αρχών του κράτους που διαχειρίζονται ευρωπαϊκά κονδύλια.
Από την έναρξη της προσφυγικής κρίσης μέχρι και τα τέλη του 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε χορηγήσει στην Ελλάδα 8,68 εκατ. ευρώ, τα οποία μοιράστηκαν η Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, η Ελληνική Ακτοφυλακή, η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής και η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Τον Δεκέμβριο του 2015 ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ αποφάσισε να αναλάβει δράση για την κατάσταση στην Ελλάδα ορίζοντας τον Ολλανδό Μάρτιν Φέρβεϊ υπεύθυνο της Κομισιόν για τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση στη χώρα μας. Κύριος σκοπός της Κομισιόν ήταν η κινητοποίηση των επίσημων αρχών ώστε να αναλάβουν αυτές και όχι διεθνείς οργανισμοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις τη σίτιση στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης.
Μέσα σε ελάχιστες ημέρες από την τοποθέτηση του κ. Φέρβεϊ, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) της Ε.Ε. διαθέτει για πρώτη φορά άμεσα σε ελληνικό υπουργείο -και συγκεκριμένα στο Υγείας- κονδύλια ύψους 3,27 εκατ. Το 2016 η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση αυτόνομου υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής ώστε να εκπονήσει ένα σχέδιο για την υποδοχή περίπου 60.000 προσφύγων και να αναλάβει σταδιακά τον έλεγχο της κατάστασης από τον Ελληνικό Στρατό, του οποίου η παρουσία στη διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού προβλήματος θεωρούνταν ως τότε «έκτακτη». Ωστόσο, παρά τη σύσταση αυτόνομου υπουργείου και αυτοτελούς Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας προκρίθηκε ως ιδανικότερη λύση, λαμβάνοντας σταδιακά τη μερίδα του λέοντος από τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονταν για τις επίσημες ελληνικές αρχές.
Οι πανταχού παρούσες εταιρείες catering
Στις 18 Μαρτίου του 2016 η Ε.Ε. μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενταξης (AMIF) και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) εκταμιεύει 30,5 εκατ. προς το υπουργείο Εθνικής Αμυνας για «άμεση αντίδραση στην κρίση των προσφύγων, με την παροχή στεγασμένων χώρων για τη διαμονή, τη σίτιση, την υγειονομική περίθαλψη, τη μεταφορά σε ανοιχτούς χώρους διαμονής, εξασφαλίζοντας ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης». Περίπου δύο μήνες νωρίτερα η ελληνική κυβέρνηση είχε αναθέσει στην εταιρεία Τζανέτος Εμμανουήλ και Σία Ε.Ε. με έδρα τη Λέσβο την παροχή υπηρεσιών σίτισης για τις ανάγκες του κέντρου πρώτης υποδοχής (ΚΕΠΥ) στο νησί. Η σύμβαση αφορούσε την παροχή έως και 10.000 μερίδων φαγητού (πρωινού, μεσημεριανού και βραδινού, καθώς και δεκατιανού μόνο για παιδιά και βρέφη) κόστους 59.901 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ 23%, με το κόστος της ατομικής μερίδας πλήρους σίτισης να φτάνει τα 5,99 ευρώ. Η επιλογή τοπικών εταιρειών παροχής εστίασης ήταν συνήθης διαδικασία τους πρώτους μήνες του 2016, τόσο στη Λέσβο όσο και στη Λέρο και στην Κω, λόγω της τεχνογνωσίας τους και της δυνατότητάς τους να παρέχουν άμεσα φρέσκα γεύματα στα κέντρα υποδοχής των νησιών.
Οι περισσότερες αναθέσεις σε εταιρείες catering για τη σίτιση των προσφύγων και μεταναστών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου γίνονται από την 98 Ανωτέρα Διοίκηση Ταγμάτων Εθνοφυλακής Αρχιπελάγους συνήθως -αν όχι αποκλειστικά- χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού λόγω «κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης, λαμβανομένων υπόψη και λόγων εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης». Εξαιτίας μάλιστα του απρόβλεπτου αριθμού αφίξεων στα κέντρα υποδοχής των νησιών του ανατολικού Αιγίου οι διαγωνισμοί επαναλαμβάνονταν σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα, συνήθως δέκα ως είκοσι ημερών. Στα τέλη Μαρτίου της ίδιας χρονιάς τρεις βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, οι Δημήτρης Σεβαστάκης (Σάμου), Ανδρέας Μιχαηλίδης (Χίου) και Γιώργος Πάλλης (Λέσβου), με ερώτησή τους προς τους υπουργούς Εθνικής Αμυνας, Επικρατείας και Εσωτερικών έθεταν σοβαρά ερωτήματα για τους όρους διαχείρισης των κονδυλίων για τη σίτιση των προσφύγων στα κέντρα υποδοχής σε Σάμο, Λέσβο και Χίο.
Στις 19 Ιουλίου του 2016 η Ε.Ε. εκταμιεύει για το υπουργείο Αμυνας κονδύλι 62,3 εκατ. ευρώ για την κάλυψη των αναγκών των προσφύγων και μεταναστών.
Την ίδια περίπου χρονική περίοδο δύο εταιρείες catering, η μία εκ των οποίων είχε αναλάβει τη σίτιση σε κέντρα υποδοχής της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως στην περιοχή Δολιανά του Νομού Ιωαννίνων, στη Ριτσώνα και τα Οινόφυτα, εμφανίζονται και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Πρόκειται για τις Pot & Pan Food Services, εκ των κορυφαίων του κλάδου εστίασης, ιδιοκτησίας του κ. Γιάννη Τουτζιαρίδη με έδρα την Αυλίδα και την Πιέτρης - Εστίαση Α.Ε. με έδρα την Κόρινθο, συμφερόντων του κ. Γιώργου Πιέτρη, παλαιού αναδόχου του κυλικείου της Βουλής, όπου ήταν γνωστός ως ο «καφετζής με τη Ferrari». Τον Αύγουστο του 2017 η Pot & Pan Food Services εμφανίζεται στη Λέσβο όπου και συνεργάζεται με την Τζανέτος Εμμανουήλ και Σία Ε.Ε. αναλαμβάνοντας την 23η του μηνός τη σίτιση 3.200 ατόμων για χρονικό διάστημα 9 ημερών, με την παροχή πλήρους διατροφής (πρωινό - γεύμα - δείπνο) και το κόστος ανά μερίδα να φθάνει τα 5,01 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Στον αμέσως επόμενο διαγωνισμό εμφανίζονται να διεκδικούν το έργο της σίτισης στη Λέσβο ακόμα δύο εταιρείες, ωστόσο οι Αρχές τον ακυρώνουν λόγω εκπρόθεσμης κατάθεσης των απαραίτητων δικαιολογητικών και ζητούν την επανάληψή του.
Στις 21 Σεπτεμβρίου το έργο της σίτισης προσφύγων και μεταναστών στο νησί κατοχυρώνεται στην ένωση εταιρειών Pot & Pan Food Services και Τζανέτος Εμμανουήλ και Σία Ε.Ε., με κόστος ανά μερίδα τα 6,15 ευρώ χωρίς ΦΠΑ , για 4.400 άτομα. Από το 2018 παρούσα στους διαγωνισμούς για τη σίτιση στο κέντρο υποδοχής της Λέσβου είναι και η Salas Inter. Group Εκδηλώσεις Α.Ε. -επιχείρηση μαζικής εστίασης - catering, η οποία συνεργάζεται με τις δύο προαναφερθείσες. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 2018 οι τρεις εταιρείες αναλαμβάνουν την παροχή πλήρους διατροφής (πρωινό - γεύμα - δείπνο) για 8.400 άτομα, με τη συνολική διατιθέμενη πίστωση να αγγίζει τις 493.080 ευρώ.
Εκτός από την παρουσία της στη Λέσβο η Pot & Pan Food Services έχει αναλάβει αποκλειστικά από τα τέλη του 2016 και για ολόκληρο το 2017 τη σίτιση των προσφύγων και μεταναστών στο κέντρο υποδοχής Χίου, όπου έχουν διατεθεί περισσότερα από 3 εκατ. ευρώ γι’ αυτόν τον σκοπό.
Στις 16 Δεκεμβρίου 2016 η 96 Ανώτερη Διοίκηση Ταγμάτων Εθνοφυλακής κατακυρώνει στην εταιρεία την παρασκευή τριών γευμάτων ανά ημέρα με κόστος 5,85 ευρώ συν ΦΠΑ 17% για 1.300 άτομα. Η Pot & Pan Food Services αναλαμβάνει και τις επόμενες συμβάσεις με την ίδια τιμή ανά μερίδα, η οποία ήταν κατά μερικά λεπτά του ευρώ χαμηλότερη από το πλαφόν που όριζαν οι διαγωνισμοί, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2017, σε σύμβαση που δεν περιελάμβανε πλαφόν, το κόστος ανά μερίδα ανεβαίνει στα 6,15 ευρώ χωρίς ΦΠΑ για 1.350 άτομα που βρίσκονταν στο κέντρο υποδοχής του πρώην εργοστασίου ΒΙΑΛ - Χαλκειός.
Στα τέλη του 2017, και συγκεκριμένα το διάστημα 24-31 Δεκεμβρίου, το κόστος ανά μερίδα έπεσε στα μόλις στα 3,38 ευρώ με ΦΠΑ. Ο λόγος ήταν ότι στον διαγωνισμό έλαβε μέρος και ανταγωνιστής, και συγκεκριμένα η εταιρεία Salas Inter Group Εκδηλώσεις Α.Ε., που δραστηριοποιούνταν ήδη στη Λέσβο. Ωστόσο τον Μάιο της επόμενης χρονιάς το κόστος ανά μερίδα ανέβηκε και πάλι στα 5,85 ευρώ συν ΦΠΑ. Είχε προηγηθεί η ένωση των δύο εταιρειών -Salas Inter Group Εκδηλώσεις Α.Ε. και Pot & Pan Food Services-, οι οποίες διεκδίκησαν και έλαβαν από κοινού το έργο της σίτισης προσφύγων και μεταναστών.
Συμπράξεις
Το παράδειγμα της σύμπραξης με τοπική επιχείρηση επέλεξε και η εταιρεία Πιέτρης - Εστίαση Α.Ε. στο νησί της Λέρου, όπου από το 2016 τη σίτιση προσφύγων και μεταναστών είχε αναλάβει η Αθανάσιος-Θεολόγος Σκορδάλλης. Οι δύο εταιρείες συνήψαν ιδιωτικά συμφωνητικά σύστασης ένωσης οικονομικών φορέων με την επωνυμία Πιέτρης Εστίαση Α.Ε. - Αθανάσιος-Θεολόγος Σκορδάλλης και ανέλαβαν από κοινού το έργο της σίτισης 900 ατόμων στο κέντρο υποδοχής του νησιού, με μέσο όρο τα 5,86 ευρώ (με ΦΠΑ), κατ’ άτομο. Εκτός της Λέρου η Πιέτρης - Εστίαση Α.Ε. έχει αναλάβει και τη σίτιση στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στη Σάμο, όπου το κονδύλι που έχει διατεθεί από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας για τη σίτιση προσφύγων και μεταναστών ξεπερνά τα 5 εκατ. ευρώ. Από τις 3 Μαρτίου 2017 η εν λόγω εταιρεία αναλαμβάνει συνεχώς το έργο της παροχής γευμάτων στο κέντρο υποδοχής, με ορισμένες συμβάσεις να αναφέρουν την ανάγκη 2.830 ημερησίων μερίδων και το κόστος ανά μερίδα να ανέρχεται στα 5,86 ευρώ με ΦΠΑ.
Στο πλαίσιο της επείγουσας αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης στην Ελλάδα, ιδίως μετά το κλείσιμο της Βαλκανικής Οδού, δημιουργήθηκε ένα ιδιότυπο καθεστώς που καθιστά πολύ δύσκολο τον έλεγχο και τον απολογισμό της αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων, ενώ οι τραγικές ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, ιδίως στη Μόρια της Λέσβου, όπου 28 μόνιμοι υπάλληλοι καλούνται να διαχειριστούν περίπου 8.000 άτομα, τοποθετούν τη διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού προβλήματος από τις ελληνικές αρχές στο επίκεντρο της Ε.Ε. Η έρευνα της OLAF για πιθανή κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών πόρων αναμένεται να είναι μακρά και οι επίσημες αναφορές θα γίνουν μόνο μετά την ολοκλήρωσή της. Καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας η υπηρεσία μπορεί να εξετάζει εμπλεκόμενα πρόσωπα και μάρτυρες, να επιθεωρεί χώρους και εγκαταστάσεις στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και να διεξάγει επιτόπιους ελέγχους. Δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά που η OLAF θα επισκεφθεί ελληνικό νησί. Είχε προηγηθεί η «απόβαση» κλιμακίου της υπηρεσίας τον περασμένο Μάρτιο στη Χίο, αναζητώντας στοιχεία για πιθανή κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών πόρων από τον τέως γενικό διευθυντή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου (EASO) Χοσέ Καρέιρα, ο οποίος παραιτήθηκε από τη θέση του πριν από την ολοκλήρωση της έρευνας από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης.
protothema.gr
