Ο πολιτισμός έχει το χάρισμα να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες της εποχής, διατηρώντας πολλά χαρακτηριστικά από το παρελθόν. Και μια κοινωνία δίχως πολιτισμό θα ήταν μια κοινωνία άδεια. Ο καλεσμένος στο podcast του Newsbeast, ο υφυπουργός Πολιτισμού, Χρίστος Δήμας, δεν μπορεί να φανταστεί μια τέτοια κοινωνία.
Συναντήθηκα με τον κύριο Δήμα στο στούντιο και αρχικά μιλήσαμε για το νομοσχέδιο «Δημιουργική Ελλάδα» και τι αλλαγές έφερε ο νόμος που ψηφίστηκε στη Βουλή. Ο υφυπουργός Πολιτισμού έδωσε απαντήσεις σε σημεία του νόμου που ενδεχομένως να χρειάζονταν περισσότερο ανάλυση. Εξήγησε πώς δόθηκε λύση στο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν δύο ιστορικά μουσικά σχήματα, η Ορχήστρα των Χρωμάτων και η Καμεράτα.
Ο κύριος Δήμας χαρακτηρίζει την Ελλάδα μια παγκόσμια υπερδύναμη στον πολιτισμό. «Και αυτό ίσως ακούγεται πιο παράδοξο στο εσωτερικό της χώρας παρά εκτός Ελλάδος», σημειώνει και εξηγεί το γιατί: «Στο εξωτερικό αντιλαμβάνονται πολύ γρήγορα για ποιους λόγους η Ελλάδα είναι μια υπερδύναμη στον Πολιτισμό. Ίσως στη χώρα μας να μην το έχουμε διαφημίσει όσο θα έπρεπε».
Η Ελλάδα είναι μια δημιουργική χώρα; «Σαφέστατα. Είναι μια παρά πολύ δημιουργική χώρα. Από σχετικά μικρές ηλικίες καλλιεργείται αυτή η τάση να είμαστε δημιουργικοί, ο καθένας και η καθεμία με τον δικό του τρόπο. Και από γενιά σε γενιά, και από τις παραδόσεις μας, και από την πολιτισμική μας κληρονομιά. Όλα αυτά είναι ένα κομμάτι του πολύ πλούσιου πολιτισμού μας. Οι Έλληνες είμαστε εξαιρετικά δημιουργικοί και νιώθουμε την ανάγκη να εκφράσουμε αυτή τη δημιουργικότητά μας».
-Είναι δόκιμο να θέλουνε πολιτικές παρατάξεις να οικειοποιούνται περισσότερο από άλλους τον πολιτισμό; «Ευτυχώς ο πολιτισμός είναι πέρα και πάνω από τα πολιτικά κόμματα και τις ιδεολογίες. Αυτό είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό γιατί ο πολιτισμός, πραγματικά, ενώνει. Μπορεί να έχουμε διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις για πολλά, ακόμη και για την πολιτική για τον πολιτισμό, αυτά είναι μέσα στο πλαίσιο της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Και είναι υγιές να υπάρχει η διαφωνία και η κριτική σκέψη. Μέχρι ενός επιπέδου, δεν μπορούμε να φτάνουμε στα άκρα. Έχω δει τρομερή πόλωση στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, σε πολύ ακραίο βαθμό. Ο πολιτισμός δεν είναι ούτε μπλε, ούτε πράσινος, ούτε κόκκινος. Γι’ αυτό αντέχει τόσα χρόνια και ενώνει το σύνολο της κοινωνίας».
-Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο του υφυπουργού Πολιτισμού; «Ένας από τους βασικούς στόχους που είχα θέσει ήταν να φτιάξουμε φορέα για το βιβλίο. Δεν είχαμε φορέα, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να χαράζουμε τις πολιτικές που θα θέλαμε. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Αυτό που, επίσης, μας απασχόλησε πολύ ήταν όλες οι χρηματοδοτήσεις που έχει το υπουργείο Πολιτισμού σε φορείς πολιτισμού. Είναι οι επιχορηγήσεις που δίνονται κάθε χρόνο για εκδηλώσεις μουσικές, χορευτικές, θεατρικές, για δράσεις συμπερίληψης. Προσπαθήσαμε να εκσυγχρονίσουμε τη διαδικασία, να προσαρμοστούμε στο 2024. Πλέον όλα αυτά γίνονται ηλεκτρονικά. Να μπορέσουμε να περάσουμε στη συγχώνευση του φορέα για τα οπτικοακουστικά. Να περάσουμε πολύ σημαντικές νομοθετικές διατάξεις. Να λύσουμε προβλήματα που υπήρχαν στα εργασιακά. Να προχωρήσουμε τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – όπου υπάρχει ημερομηνία και πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2025. Οι προκλήσεις που είχαμε ήταν πολλές και αναφέρω ενδεικτικά».
-Ορχήστρα των Χρωμάτων και Καμεράτα. Ποια ήταν η πραγματικότητα για αυτά τα δύο σημαντικά και ιστορικά μουσικά σχήματα και ποια είναι σημερινή κατάσταση; «Η Ορχήστρα των Χρωμάτων έπαψε να λαμβάνει επιχορήγηση από το 2011, ενώ αντιμετώπιζε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες από κάποια χρόνια πριν. Από το ’11 δεν είχε ούτε καν διοίκηση για να μπορέσει να προχωρήσει η επίλυση σε κάποια ζητήματα. Οι μουσικοί και οι διοικητικοί υπάλληλοι της Ορχήστρας των Χρωμάτων ήταν κυριολεκτικά στον αέρα. Δεν λάμβαναν ούτε καν τον μισθό τους. Δεν μπορούσαν να κάνουν εκδηλώσεις. Υπήρχε μια πλήρης απουσία από την πλευρά του κράτους. Τον Σεπτέμβριο του 2023, λίγους μήνες αφότου είχα αναλάβει υφυπουργός Πολιτισμού, είχαν μαζευτεί με πανό έξω από το γραφείο μου. Κατέβηκα κάτω, τους κάλεσα, συζητήσαμε και με ενημέρωσαν για τα προβλήματά τους. Ξεκίνησα συζητήσεις με το υπουργείο Οικονομικών και το υπουργείο Εσωτερικών, αλλά και με φορείς του Πολιτισμού, για να δούμε κατά πόσο μπορούμε να δημιουργήσουμε συνέργειες.
Μίλησα με πολλούς μέχρι να φτάσουμε σε συμφωνία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, όπου οι μουσικοί και οι διοικητικοί υπάλληλοι της Ορχήστρας των Χρωμάτων εντάσσονται σε προσωποπαγείς θέσεις – μια εξέλιξη που χαροποίησε όλους τους μουσικούς. Παρόμοια συνέργεια καταφέραμε και βρήκαμε με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για την Καμεράτα. Πλέον, οι μουσικοί της Καμεράτα αμείβονται κανονικά ως μουσικοί και όχι ως διοικητικοί υπάλληλοι – όπως ορίζει και ο νόμος για τα ορχηστρικά σχήματα. Είναι μια δικαίωση για ανθρώπους που κανένας δεν είχε ασχοληθεί. Δύο εξελίξεις που με χαροποίησαν πάρα πολύ, γιατί είδαμε πράγματι να επιλύονται ζητήματα δεκαετιών για δύο σημαντικές ορχήστρες. Και την ίδια στιγμή με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και την Καμεράτα να ενδυναμώνουμε ουσιαστικά δύο φορείς του σύγχρονου πολιτισμού όπως είναι η Εθνική Λυρική Σκηνή και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
-Τι καινούργιο θα προσφέρει η ενοποίηση του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ) με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ); «Αυτό που προσδοκούμε είναι η χώρα να έχει ενιαία εθνική στρατηγική στην οπτικοακουστική πολιτική και στην τέχνη του κινηματογράφου. Είχαμε το εξής πρόβλημα σε αρκετές περιπτώσεις: υπήρχαν ξένοι παραγωγοί οι οποίοι ήθελαν να δούνε πώς μπορούν να έρθουν στη χώρα και δεν ήξεραν πού έπρεπε να απευθυνθούν. Στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου; Στον περίφημο ΕΚΟΜΕ; Είχαμε περιπτώσεις ο ένας φορέας να τραβάει προς τη μία κατεύθυνση και ο άλλος προς την άλλη. Αυτό που κάναμε με τον νόμο που περάσαμε στη Βουλή, φέραμε το χρηματοδοτικό εργαλείο του ΕΚΟΜΕ και κουμπώνει κάτω από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, με σκοπό να έχουμε έναν ισχυρό φορέα για την κινηματογραφική τέχνη και τις οπτικοακουστικές παραγωγές, ο οποίος θα εκπροσωπεί τη χώρα στο εξωτερικό και θα μπορεί να χαράζει ενιαία εθνική στρατηγική.
Παράλληλα, και εκτός από αυτό, και εδώ είναι μια καινοτομία, δημιουργήσαμε δύο επιπλέον καθεστώτα στο χρηματοδοτικό εργαλείο της επιστροφής της χρηματοδότησης, το cash rebate. Το ένα είναι για τα κινούμενα σχέδια, το animation, και το δεύτερο είναι για τα ψηφιακά παιχνίδια, το video gaming. Αρχίζουν και τα δύο να έχουν πολύ μεγάλη επιρροή, σε παγκόσμιο επίπεδο, όσον αφορά τις οπτικοακουστικές παραγωγές. Ευελπιστούμε πως ο νέος φορέας δεν θα πετύχει μόνο οικονομίες κλίμακος, αλλά πολύ καλύτερα αποτελέσματα διοικητικά, αλλά και πολύ καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη χρηματοδότηση ποιοτικών και ποσοτικών προγραμμάτων. Να στηρίξει πρωτίστως τις εγχώριες παραγωγές στην κινηματογραφική τέχνη αλλά και να προσελκύσει σημαντικές παραγωγές στη χώρα μας – όπου καταλαβαίνουμε πως για οικονομικούς και τουριστικούς λόγους έχει πολύ μεγάλη σημασία».
-Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία χρηματοδότησης νέων ταινιών και τελικής επιλογής τους, εκφράζονται ανησυχίες πως οι ελληνικές παραγωγές μπορεί να περάσουν σε δεύτερη μοίρα για εκείνες του εξωτερικού που θα επιλέγουν τη χώρα μας για τα γυρίσματα. Υπάρχει κάτι ασαφές; «Υπάρχει ένα ξεκάθαρο χρηματοδοτικό εργαλείο, που απευθύνεται και σε εγχώριες και εξωτερικές παραγωγές. Κρίθηκε απαραίτητο να αυστηροποιήσουμε το εργαλείο για πολλούς λόγους, ακόμη και για να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα του συγκεκριμένου εργαλείου της επιστροφής των χρημάτων του 40%. Οι σημαντικότερες αλλαγές έχουν να κάνουν με το ποσό το οποίο μειώσαμε στα 8 εκατ. ευρώ. Στις τηλεοπτικές παραγωγές, κυρίως στις σειρές, αυξήσαμε το ποσό που πρέπει να έχει μια παραγωγή από τις 15.000 ευρώ ανά επεισόδιο στις 35.000 ευρώ, με κύριο σκοπό να χρηματοδοτήσουμε σειρές οι οποίες έχουν αυξημένη ποιότητα. Δεν είναι κανόνας ότι οι ακριβότερες τηλεοπτικές παραγωγές είναι πιο ποιοτικές, είναι όμως κατά γενική συμφωνία ένα πολύ σημαντικό κριτήριο».
