Η παρουσία υπερπληθυσμού μεδουσών στον Κορινθιακό κόλπο τα τελευταία χρόνια αποτελεί το σημαντικότερο φαινόμενο για τις παράκτιες περιοχές της Κορινθίας, με σοβαρές ανασταλτικές επιπτώσεις στον τουρισμό των περιοχών όπως το Λουτράκι, η Κόρινθος, το Ξυλόκαστρο και άλλες πόλεις ή περιοχές του νομού.
Το ελληνικό κράτος, με βραδύτητα, αποφάσισε να “απλώσει χείρα βοηθείας”, προκειμένου να προστατεύσει την τοπική οικονομία του Λουτρακίου και συνεπώς, τα ίδια τα έσοδά του. Άλλοι παράγοντες, λειτουργώντας παλινδρομικά, όπως ο Δήμαρχος Λουτρακιωτών, Γιώργος Γκιώνης και η πλειοψηφούσα στο δημοτικό συμβούλιο παράταξή του επιλέγουν να “στρουθοκαμηλίζουν” λέγοντας πως «δεν υπάρχουν τσούχτρες και ουδείς πρέπει να αναφέρεται στο φαινόμενο» και άλλοτε να κοινοποιεί από το προφίλ του, στο Facebook, φωτογραφίες από τσούχτρες ή να στέλνει συγχαρητήρια σε επιχειρήσεις που τοποθέτησαν προστατευτικά δίχτυα στο θαλάσσιο χώρο όπου δραστηριοποιούνται, όπως έγινε μόλις χθες (23 Μαΐου 2018).
Το μόνο σίγουρο είναι πως επιχειρηματίες, δημότες και κάτοικοι ανησυχούν για την όλη κατάσταση, διαμαρτύρονται και καταγγέλλουν καθημερινά την ολιγωρία των αρμοδίων. Το βασικότερο ζήτημα για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος στη ρίζα του και αποτελεσματικά, είναι κατ’ αρχάς η κατανόησή του. Αν δεν κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους γεννήθηκε ένα πρόβλημα δεν θα καταφέρουμε ποτέ να το αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά και είτε θα απομείνουμε να το παρακολουθούμε να εξελίσσεται, είτε θα δρούμε συνεχώς συμπτωματολογικά. Θα αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα του προβλήματος και όχι το πρόβλημα, όπως δηλαδή γίνεται με την τοποθέτηση προστατευτικών θαλάσσιων δικτύων. Είναι, με απλά λόγια, σαν να έχει ένας άνθρωπος γρίπη και ο γιατρός να του χορηγεί μόνο αντιπυρετικά, για να πέσει ο πυρετός και όχι αντιβίωση για να καταπολεμήσει τον ιό!
Στο πλαίσιο κατανόησης του προβλήματος είναι πολύ χρήσιμη η συνέντευξη που παρεχώρησε στο zougla.gr, ο, εκ των κορυφαίων, καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας, Ιταλός Στέφανο Πιραΐνο, ο οποίος βρέθηκε προ ημερών στην Ελλάδα και το Λουτράκι, για να συμμετάσχει σε συνέδριο για το θέμα. Αξίζει μάλιστα, να σημειωθεί πως ο ίδιος μελετά τις μέδουσες για περισσότερα από 30 χρόνια, ενώ οι μελέτες του οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά τυγχάνουν της αποδοχής της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.
«Και στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, μπορούν να εμφανιστούν κλιματολογικές ανωμαλίες και απροσδόκητα βιολογικά φαινόμενα», σημείωσε μεταξύ άλλων στη συνέντευξή του, ο Στέφανο Πιραΐνο και διευκρίνισε πως «ο πολλαπλασιασμός των μεδουσών στη Μεσόγειο δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά η γεωγραφική θέση και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του Κορινθιακού Κόλπου είχαν πιθανώς προστατεύσει την έκρηξη αυτού του φαινομένου».
Πάντως, δεν μπόρεσε να δώσει επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση κατά πόσο μπορεί, το φαινόμενο, να οφείλεται σε μια φυσική περιοδικότητα, «αφού δεν έχουμε μακροπρόθεσμα ιστορικά δεδομένα που να μας επιτρέπουν να πούμε με βεβαιότητα αν αυτό το φαινόμενο είχε ήδη συμβεί σε άλλες περιόδους, για παράδειγμα πριν από 50 ή 100 χρόνια». Από την άλλη πλευρά, μια εξήγηση που έδωσε είναι πως «η συχνότερη χρήση των ακτών από τους ανθρώπους οδηγεί αυτονόητα στην ευκολότερη παρατήρηση γεγονότων που συμβαίνουν ίσως με κάποια περιοδικότητα, με κυκλικό τρόπο και τα οποία επομένως εμπίπτουν στη σφαίρα των φυσικών φαινομένων».
«Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο»
«Τα τελευταία 25 χρόνια παρατηρείται παγκόσμια αύξηση της αφθονίας και της συχνότητας των μεδουσών κατά μήκος των ακτών», σημειώνει ο καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας, για να συμπληρώσει, αναφέροντας κι άλλες περιοχές του πλανήτη όπου έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο. «Για παράδειγμα από τη Μεσόγειο μέχρι τη Βόρεια Αμερική και μέχρι τη Θάλασσα της Ιαπωνίας. Ανεξάρτητα από το αν οι μέδουσες γενικά αυξάνονται ή όχι, αυτές οι εκρήξεις των πληθυσμών τους δημιουργούν περιοδικά μεγάλες επιπτώσεις σε πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια, οι παράκτιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ο τουρισμός».
Οι πιθανές αιτίες για τον υπερπληθυσμό στον Κορινθιακό
«Το πρόβλημα υπάρχει σε παγκόσμια κλίμακα και σε περιφερειακό επίπεδο στη Μεσόγειο, όπου επιδεινώνεται τοπικά από συγκεκριμένα γεγονότα, όπως αυτό που συμβαίνει στον κόλπο της Κορίνθου τα τελευταία δύο χρόνια», διευκρίνισε ο Στέφανο Πιραΐνο στη συνέντευξή του και αποκάλυψε πως «στον νοτιότερο άξονα του κόλπου της Κορίνθου, η παρουσία των μεδουσών ήταν μέχρι τώρα πολύ σπάνια. Αυτό μας αφήνει να σκεφτούμε ένα γεγονός το οποίο αναμένεται να μειωθεί βαθμιαία σε ένταση κατά τα επόμενα χρόνια», αλλά και ότι «μια υπόθεση είναι ότι υπήρξαν κλιματικές ανωμαλίες τα τελευταία δύο χρόνια που ευνόησαν τη διασπορά των μεδουσών από την κάτω Αδριατική προς το εσώτερο τμήμα του κόλπου της Κορίνθου. Το παρόν είδος έχει υπολογισμένη διάρκεια ζωής δύο ετών. Η παρουσία υψηλών υδάτων στο κεντρικό τμήμα του Κορινθιακού καθιστά δυνατή την παραμονή αυτού του είδους και την αναπαραγωγή του αμέσως μετά την ψυχρότερη περίοδο του έτους. Στο παρελθόν και στην Αδριατική, που είναι μια ρηχή θάλασσα, το είδος αυτό εμφανίστηκε σε μεγάλο αριθμό, αλλά οι πληθυσμοί μειώθηκαν προοδευτικά, για να εξαφανιστούν. Στον Κόλπο της Κορίνθου είναι πιθανό ότι αυτές οι μέδουσες, που δεν είναι ιστορικά συνηθισμένο είδος, να μπορούν να επιστρέφουν προοδευτικά σε λιγότερο ανησυχητικές πυκνότητες από εκείνες των δύο τελευταίων ετών. Το πότε θα συμβεί αυτό είναι δύσκολο να το πούμε».
Όσο για τη λύση που μπορεί να δοθεί, φαίνεται πως η επιστήμη δεν μπορεί ακόμη να δώσει σαφείς απαντήσεις, αφού ο καθηγητής υπογράμμισε δυστυχώς πως «δεν υπάρχει, προς το παρόν, μία μοναδική τελική λύση. Και γι' αυτό μίλησα στο συνέδριο. Υπάρχουν πολλά μέτρα που ο άνθρωπος πρέπει να αρχίσει να παίρνει για να μειώσει την έξαρση αυτών των φαινομένων. Πρέπει να αλιεύουμε λιγότερα ψάρια: αν υπάρχουν περισσότερα ψάρια, υπάρχουν περισσότεροι θηρευτές που μπορούν να τρέφονται με μέδουσες. Λιγότερα ψάρια σημαίνει ότι παραμένει περισσότερη τροφή στη διάθεση των μεδουσών. Πρέπει να δημιουργηθούν λιγότερες τεχνητές κατασκευές όπως κυματοθραύστες ή λιμάνια κατά μήκος των ακτών, επειδή αυτά μπορούν να προωθήσουν τη διάδοση ορισμένων μεδουσών για τον ιδιαίτερο κύκλο ζωής τους. Πρέπει να δώσουμε προσοχή στη μεταφορά ξένων ειδών από τη μια θάλασσα σε άλλη, διότι ορισμένα είδη μέδουσας σε ορισμένες περιπτώσεις βρίσκουν στο νέο περιβάλλον τους έναν οικολογικό χώρο για να αποικιστούν με επιτυχία. Αυτό συνέβη ήδη στη Μαύρη Θάλασσα τη δεκαετία του '80. Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία της θάλασσας, τόσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος αναπαραγωγής ορισμένων ειδών, τόσο ταχύτερη είναι η αύξηση του πληθυσμού τους, όπως έχουμε διαπιστώσει και για την Pelagia noctiluca, το είδος που δημιουργεί προβλήματα στον Κόλπο της Κορίνθου. Πρέπει να προσαρμοστούμε για να ζήσουμε με αυτά τα φαινόμενα και να υιοθετήσουμε, όταν είναι απαραίτητο, αντίμετρα για τη μείωση των επιπτώσεων».
Η Ευρώπη ασχολείται με το πρόβλημα!
Πάντως, το ελπιδοφόρο μήνυμα από τον αρμόδιο επιστήμονα είναι ότι «Πρόσφατα, παρουσιάσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα -στο πλαίσιο ενός κοινοτικού προγράμματος συνεργασίας- στο οποίο προγραμματίζονται συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα από οκτώ μεσογειακές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Ο ερευνητικός οργανισμός της Ελλάδας, που γνωρίζει καλύτερα την υγεία των ελληνικών ακτών είναι το ΕΛΚΕΘΕ. Προσωπικά, έχω ανταλλαγές και επαφές με διάφορους ερευνητές αυτού του ινστιτούτου, αλλά δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα μια πραγματική συνεργασία για το θέμα των μεδουσών. Ελπίζω να είμαστε σε θέση να το κάνουμε σύντομα, αλλά όλοι μαζί συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τα φαινόμενα για να προβλέψουμε την εξέλιξή τους και να βρούμε κατάλληλα αντίμετρα».
