Δεν είναι λίγοι οι ασθενείς οι οποίοι ταλαιπωρούνται από πέτρες στη χολή. Οι χολόλιθοι σχηματίζονται στην χοληδόχο κύστη, η οποία βρίσκεται κάτω από το συκώτι στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς.
Η χοληδόχος κύστη είναι μια ασκοειδής δομή που βρίσκεται κάτω από το συκώτι και είναι προσκολλημένη σε αυτό. Το συκώτι παράγει μια ουσία που ονομάζεται χολή, η οποία περνά και συγκεντρώνεται στη χοληδόχο κύστη. Το μέγεθος των χολολίθων κυμαίνεται από πολύ μικρό (όσο ένας κόκκος άμμου) μέχρι μεγάλο (όσο μια μπάλα του γκολφ). Υπάρχουν δύο τύποι χολολίθων, οι πέτρες χοληστερόλης και οι πέτρες χρωστικών ουσιών. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αναπτύξουν ένα μόνο χολόλιθο ενώ άλλοι περισσότερους από έναν ταυτόχρονα. Ασθενείς που βιώνουν συμπτώματα από πέτρες στη χολή, απαιτείται συνήθως να προχωρήσουν σε χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης της χοληδόχου κύστης. Στην περίπτωση όμως, όπου δεν υπάρχουν συμπτώματα, τότε δεν χρειάζεται θεραπεία.
Συμπτώματα
Εάν δημιουργηθεί απόφραξη σε έναν αγωγό από μια πέτρα στη χολή, σημεία και συμπτώματα μπορεί να οδηγήσουν σε:
- Ξαφνικό και γρήγορο πόνο που εκτείνεται στο πάνω μέρος της κοιλιάς σας
- Ξαφνικός πόνος στο κέντρο της κοιλιάς, ακριβώς κάτω από το στέρνο
- Πόνος στην πλάτη
- Πόνος στο δεξί ώμο
Ο πόνος από τις πέτρες μπορεί να διαρκέσει από αρκετά λεπτά έως μερικές ώρες.
Πότε πρέπει να δείτε ένα γιατρό
Κλείστε ένα ραντεβού με το γιατρό σας εάν έχετε οποιαδήποτε συμπτώματα που σας ανησυχούν. Ζητήστε άμεση φροντίδα εάν εμφανίσετε σημεία και συμπτώματα μιας σοβαρής επιπλοκής χολολίθων, όπως:
- Οξύς κοιλιακός πόνος, δεν μπορείτε να καθήσετε ή να βρείτε μια άνετη θέση
- Κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών
- Υψηλός πυρετός με ρίγη
Αιτίες
Δεν είναι σαφές τι προκαλεί χολολιθίαση, οι γιατροί πιστεύουν ότι οι χολόλιθοι μπορεί να προκύψουν όταν:
Η χολή περιέχει πάρα πολλή χοληστερόλη. Κανονικά, η χολή περιέχει αρκετά χημικά για να διαλύσει τη χοληστερόλη που εκκρίνεται από το ήπαρ. Αν όμως το συκώτι εκκρίνει περισσότερη χοληστερίνη από ο,τι χολή σας μπορεί να διαλύσει, η περίσσεια χοληστερόλης μπορεί να σχηματίσει κρυστάλλους και τελικά πέτρες. Επίσης, η χολή μπορεί να περιέχει πάρα πολύ χολερυθρίνη. Η χολερυθρίνη είναι μια χημική ουσία που παράγεται όταν το σώμα διασπά τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Ορισμένες συνθήκες προκαλούν το συκώτι να εκκρίνει πάρα πολύ χολερυθρίνη, συμπεριλαμβανομένης της κίρρωσης του ήπατος, των χοληφόρων λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος και ορισμένες διαταραχές του αίματος. Η περίσσεια χολερυθρίνης συμβάλλει στο σχηματισμό χολόλιθων. Αν η χοληδόχος κύστη δεν αδειάζει πλήρως ή αρκετά συχνά, αυτό συμβάλλει στο σχηματισμό χολολίθων.
Πέτρα στη χολή: Συμπτώματα, διατροφή και θεραπεία
Η πέτρα στη χολή είναι μια κατάσταση που σήμερα εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες σε σχέση με το παρελθόν και αυτό οφείλεται ως ένα βαθμό στην άνοδο της παχυσαρκίας που αποτελεί μια από τις αιτίες της πάθησης. Μια αμερικανική μελέτη σε 510.000 άτομα 10 έως 19 ετών έδειξε ότι υπάρχουν τρεις φορές περισσότερες πέτρες στη χολή στα πολύ παχύσαρκα αγόρια και οκτώ φορές περισσότερες στα παχύσαρκα κορίτσια σε σχέση με τα παιδιά κανονικού βάρους. Τι είναι όμως η χολή και γιατί πιάνει πέτρα;
H χολή χρειάζεται για την απορρόφηση του διατροφικού λίπους. Κανονικά, τα λίπη δεν αναμιγνύονται με το νερό αλλά το σώμα πρέπει να κάνει αυτή την ανάμειξη διαφορετικά δεν μπορεί να τα απορροφήσει. Το συκώτι λοιπόν φτιάχνει χολή χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τη χοληστερίνη (χοληστερόλη) την οποίαν αποθηκεύει σ’ ένα σάκο σχήματος αχλαδιού που ονομάζεται χοληδόχος κύστη και βρίσκεται κάτω από το συκώτι και είναι προσκολλημένος σε αυτό. Στη διάρκεια ενός γεύματος, που περιέχει λίπος, η χοληδόχος κύστη συσπάται και η χολή διοχετεύται σε έναν σωληνάκι που ονομάζεται κυστικός πόρος ο οποίος συνδέεται με το πρώτο μέρος του λεπτού εντέρου τον δωδεκαδάκτυλο. Όταν η χολή χυθεί στο λεπτό έντερο, έλκει από την μία πλευρά τα μόρια του λίπους και από την άλλη τα μόρια του νερού (μια διαδικασία που ονομάζεται γαλακτωματοποίηση), επιτυγχάνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την απορρόφηση του λίπους και των λιποδιαλυτών βιταμινών. Στη συνέχεια, η μισή περίπου ποσότητα της χολής απορροφάται από το λεπτό έντερο και η άλλη μισή εξέρχεται από το σώμα. Το συκώτι παράγει περίπου τρεις κούπες χολής κάθε μέρα.
Η χολή είναι ένα καφεπράσινο υγρό μείγμα που περιέχει χοληστερίνη, χολερυθρίνη, χολικά άλατα, λεκιθίνη, ασβέστιο και νερό. Αυτά τα συστατικά έχουν ορισμένες φορές την τάση να στερεοποιούνται και να δημιουργούν μάζες που μπορεί να μετατραπούν σε πέτρα, ή πέτρες. Οι πέτρα δημιουργείται όταν κάποιο από τα συστατικά της χολής (ειδικά η χοληστερίνη ή η χολερυθρίνη) παύουν να είναι διαλυτά (πιθανώς λόγω υπερκορεσμού του διαλύματος) και δημιουργούν ίζημα και κρυστάλλους. Οι πέτρες της χολής λέγονται χολόλιθοι και η κατάσταση ονομάζεται χολολιθίαση. Πριν από το σχηματισμό της πέτρας δημιουργούναι πολύποδες. Αυτοί οι πολύποδες της χοληδόχου κύστης συνήθως είναι καλοήθεις και οφείλονται σε εναπόθεση χοληστερίνης σε περιοχές του τοιχώματός της. Πρόκειται για το αρχικό στάδιο της χολολιθίασης, γιατί κάποια στιγμή θα ξεκολλήσουν από το τοίχωμα, θα πέσουν μέσα στην κοιλότητα της χοληδόχου κύστης και θα γίνουν πέτρα. Υπάρχουν όμως και προκαρκινικές μορφές πολυπόδων, που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο της χοληδόχου κύστεως.
Υπολογίζεται ότι ένας στους επτά ανθρώπους αναπτύσσει χολολιθίαση κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν πέτρα στη χολή. Την κατάσταση επιδεινώνει ο σακχαρώδης διαβήτης, μια δραστική δίαιτα που οδηγεί σε γρήγορη απώλεια βάρους, η νηστεία και η ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα (όσον αφορά στις γυναίκες). Ο κίνδυνος μειώνεται όταν διατηρεί κάποιος κανονικό βάρος, ασκείσαι τακτικά, αποφεύγει τις αυστηρές δίαιτες και μειώνει το λίπος στη δίαιτά του. Ιδιαίτερα ευπαθείς είναι γυναίκες άνω των 40 ετών οι οποίες είναι παχύσαρκες.
Η διατροφή
Η σχέση δίαιτας και χολολιθίασης βρίσκεται ακόμη σε επίπεδο έρευνας. Δεν έχει βρεθεί ακόμη η ιδανική σύσταση μενού ή δίαιτας, ούτε ο τέλειος συνδυασμός θρεπτικών στοιχείων που θα βοηθήσει αποτελεσματικά στην υποχώρηση αυτής της πάθησης. Ομως οι διατροφολόγοι έχουν καταλήξει σε κάποιους γενικούς κανόνες διαιτητικής που σίγουρα βοηθούν στην αντιμετώπιση της χολολιθίασης. Η διατροφή πράγματι επηρεάζει τον σχηματισμό της πέτρας στη χολή, τροποποιώντας είτε τη κινητικότητα της χολής είτε τη σύσταση στα λιπίδια που υπάρχουν σ’ αυτήν. Άτομα που ακολουθούν δίαιτες με πολύ λίγες θερμίδες προκειμένου να επιταχύνουν την απώλεια βάρους μπορούν να εμφανίσουν πέτρες στη χολή. Σε αυτά τα άτομα παρατηρείται μειωμένη κατά 40%-50% έκκριση χολικών οξέων και μείωση των φωσφολιπιδίων, η οποία οδηγεί σε μικρότερο απαιτούμενο χρόνο σύνθεσης κρυστάλλων χοληστερίνης.
Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης πετρών στη χολή, ακολουθώντας τις παρακάτω απλές συμβουλές διατροφής:
- Μειώστε στο ελάχιστο το ποσό των κορεσμένων λιπών και τρανς λιπαρών στη διατροφή σας ελαττώνοντας το κόκκινο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα τηγανιτά και τα προκατεργασμένα τρόφιμα, τις υδρογονωμένες μαργαρίνες και τα επεξεργασμένα τρόφιμα.
- Αποφύγετε τα κρεμμύδια, τα αυγά και τη σοκολάτα αφού συνήθως προκαλούν παροξυσμούς πόνου.
- Προτιμάτε τις πλήρεις, μη κατεργασμένες τροφές όπως ψωμί ολικής άλεσης, καστανό ρύζι, φασόλια, φρούτα και λαχανικά, επειδή λαμβάνοντας πολλές φυτικές ίνες μπορείτε να μειώσετε μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο σχηματισμού πέτρας στη χολή. Με αυτόν τον τρόπο θα παρατηρήσετε και απώλεια βάρους.
- Προσθέστε στη διατροφή σας χυμό από φρέσκο λεμόνι μαζι με λάδι (ελαιόλαδο), γεγονός που θα βοηθήσει στην αποβολή των λίθων μεσω του πεπτικού συστήματος.
- Στραφείτε στην κατανάλωση Ω3 λιπαρών (ωμέγα 3 λιπαρών). Το λινελαϊκό οξύ (βρίσκεται κυρίως στο λινέλαιο) και το ελαϊκό οξύ (βρίσκεται στο ελαιόλαδο) σχετίζονται ισχυρά με χαμηλότερο κίνδυνο χολολιθίασης.
- Το αλκοόλ κάνει καλό στη πάθηση αυτή. Η πρόσληψη αλκοόλ εμποδίζει τις πέτρες στη χολή διότι επεμβαίνει στο μεταβολισμό της χοληστερίνης (χοληστερόλης).
- Τέλος, η δίαιτα μπορεί να είναι μια αιτία που προκαλεί πέτρα στη χολή.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Η πέτρα, εφόσον σχηματιστεί, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο εσωτερικό τοίχωμα της χοληδόχου κύστης ή να αποφράξουν κάποιον πόρο, αν και συνήθως δεν προκαλούνται συμπτώματα. Παρ’ όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν εάν μία πέτρα φράξει τον σωλήνα εξόδου της χολής από τη χοληδόχο κύστη. Η πέτρα που εν μέρει ή ολοκληρωτικά εμποδίζει τη ροή της χολής μπορεί να προκαλέσει πόνο που ονομάζεται κολικός της χολής, και συνοδεύεται από συμπτώματα τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν, ενόχληση ή πόνο στην άνω δεξιά πλευρά της κοιλιάς, ο οποιος μπορεί να απλώνονται στην πλάτη και μεταξύ των δύο ωμοπλατών. Ο πόνος μπορεί να είναι έντονος και να επιδεινώνεται έπειτα από την κατανάλωση ενός γεύματος πλούσιου σε λίπος. Μπορεί να διαρκέσει από 15 λεπτά μέχρι και ώρες, να συνοδεύεται από ναυτία, εμετό ή εφίδρωση. Άλλα άτυπα συμπτώματα της χολολιθίασης είναι η δυσπεψία (φούσκωμα, ρεψίματα), η διάχυτη ενόχληση στην κοιλιά, ιδίως μετά από λιπαρά γεύματα, διαταραχή του χρώματος των κοπράνων, πόνος στο στομάχι ή στην πλάτη και άλλα. Κάθε χρόνο 1-3% του πληθυσμού θα παρουσιάσει κολικό των χοληφόρων, ενώ 20-33% των πασχόντων θα παρουσιάσει συμπτώματα σε διάστημα 20 ετών.
Εάν εμφανίζεται πόνος η ενδεδειγμένη θεραπεία εξαρτάται, ανάλογα με τον τύπο των πετρών στη χολή. Μπορεί να συνταγογραφηθούν φάρμακα που διαλύουν τους λίθους και η χρήση υψηλής συχνότητας υπερήχων (λιθοτριψία). Ωστόσο, οι μη χειρουργικές θεραπείες, αν και είναι ασφαλείς, δεν μπορούν να εμποδίσουν την επανεμφάνιση της πέτρας. Έτσι, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών που πάσχουν χολολιθίαση, καταλήγει στη χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή). Οι ασθενείς που ωφελούνται περισσότερο από την «εγχείρηση στη χολή» είναι οι νεώτεροι σε ηλικία που έχουν πολλές πέτρες.
Η εγχείρηση μπορεί να γίνει με τον κλασικό τρόπο ή, συνηθέστερα, λαπαροσκοπικά (διά μικρών οπών). Γίνονται τρεις οπές των 5 mm και μια οπή των 10 mm στον ομφαλό, διά των οποίων εισάγονται στην κοιλιά το λαπαροσκόπιο (μία έγχρωμη κάμερα υψηλής ευκρίνειας, που δείχνει στον χειρουργό και με ακρίβεια τα ενδοκοιλιακά όργανα) και ειδικά εργαλεία για την αποκόλληση και την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης. Στη συνέχεια αφαιρείται αναίμακτα η χοληδόχος κύστη μαζί με την πέτρα ή τις πέτρες. Οι χειρουργοί αφαιρούν τη χοληδόχο κύστη βλέποντας τις κινήσεις τους σε μια τηλεόραση. Λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή μπορεί σήμερα να γίνει με τη ρομποτική συσκευή Da Vinci που δίνει στο χειρουργό μεγαλύτερη ευελιξία και τρισδιάστατη εικόνα, μια βελτίωση που μπορεί να αποβεί σημαντική για την ασφάλεια του ασθενούς.
Το χειρουργείο διαρκεί συνήθως μισή με μία ώρα και το ίδιο βράδυ ή την επόμενη μέρα το πρωί, ο ασθενής λαμβάνει εξιτήριο από το νοσοκομείο. Μετά από 4-5 ημέρες μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του δραστηριότητες. Τελευταία εφαρμόζεται με επιτυχία η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή μίας οπής. Για την επέμβαση αυτή χρησιμοποιείται μία μόνο οπή, η οποία είναι σχεδόν αόρατη, γιατί γίνεται μέσα στον ομφαλό. Όταν αφαιρείται η χοληδόχος κύστη, δεν επηρεάζεται η ροή της χολής στο έντερο και η λειτουργία της πέψης. Το συκώτι συνεχίζει να παράγει και να προωθεί κανονικά τη χολή προς το έντερο, μόνο που δεν την αποθηκεύει πια στη χοληδόχο κύστη. Συνεπώς, μπορεί κανείς να ζει κανονικά και χωρίς χοληδόχο κύστη. Πολλοί ρωτούν γιατί αφαιρείται όλη τη χοληδόχο κύστη και όχι μόνο η πέτρα ή οι πέτρες. Η απάντηση είναι απλή: γιατί πάσχει η χολή, η οποία σύντομα θα ξαναδημιουργήσει πέτρα και η επέμβαση θα πρέπει να επαναληφθεί. Ωστόσο μετά τη χολοκυστεκτομή ορισμένοι ασθενείς, ανακαλύπτουν πως γίνονται επιρρεπείς στη δυσπεψία και έχουν τάση για διάρροια έπειτα από αυτήν.
Επιπλοκές και θεραπεία
Όπως είπαμε, οι πέτρες ενδέχεται να αποφράξουν τη ροή της χολής προς το έντερο. Το αποτέλεσμα είναι να να προκαλείται φλεγμονή, πόνος, πυρετός ή ακόμα και ίκτερος. Μπορεί κάποιος να πάθει έναν απλό ηπατικό κολικό, μια οξεία χολοκυστίτιδα ή ακόμα και βαριά παγκρεατίτιδα. Η οξεία χολοκυστίτιδα είναι φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως και συνοδεύεται από πόνο και πυρετό. Ο ίκτερος οφείλεται σε σφήνωση της πέτρας στο χοληδόχο πόρο, η οποία δεν επιτρέπει την ροή της χολής στο έντερο και προκαλεί πόνο και “κιτρίνισμα”. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της πέτρας και της χολής είναι πολύ πιο δύσκολη και μπορεί να απαιτηθεί κανονική χειρουργική τομή αντί της λαπαροσκόπησης. Βαριά χολοκυστίτιδα μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο, συχνότερα στους ηλικιωμένους. Είναι χίλιες φορές προτιμότερη μια προγραμματισμένη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή σε ασυμπτωματική χολολιθίαση, παρά μια επείγουσα χολοκυστεκτομή σε οξεία χολοκυστίτιδα.
Ο αποφρακτικός ίκτερος συμβαίνει όταν μικρές πέτρες από τη χοληδόχο κύστη κατεβούν μέσα από το χοληδόχο πόρο, στο σωληνάκι που φυσιολογικά φέρνει τη χολή στο έντερο (δωδεκαδάκτυλο), και το φράξουν. Τότε η χολή, αδυνατώντας να φτάσει στο έντερο, λιμνάζει στο ήπαρ και μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος καθιστώντας το χρώμα του δέρματος κίτρινο (ίκτερος) και τα ούρα σκουρόχρωμα, σαν κονιάκ. Τα κόπρανα γίνονται σχεδόν άσπρα, καθώς η χολή δεν χύνεται πια στο έντερο, και τους δίνει αυτό το χρώμα. Σ’ αυτή την περίπτωση χρειάζεται πρώτα, πριν από τη χολοκυστεκτομή, να γίνει μια ειδική ενδοσκόπηση που λέγεται ERCP. Μοιάζει με γαστροσκόπηση, με τη διαφορά ότι διευρύνεται η οπή στην άκρη του χοληδόχου πόρου (ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή) και αφαιρείται η σφηνωμένη πέτρα. Λίγες μέρες αργότερα γίνεται η θεραπεία με τη χολοκυστεκτομή.
Τέλος η οξεία παγκρεατίτιδα είναι μια βαριά και ενίοτε θανατηφόρος επιπλοκή, που κατά 90% οφείλεται σε χολολιθίαση. Η παγκρεατίτιδα είναι η φλεγμονή του παγκρέατος, λόγω απόφραξης από πέτρα του παγκρεατικού πόρου.
Να σημειωθεί ότι μια μικρή πέτρα (μικρολιθίαση) στη χολή είναι πιο επικίνδυνη από μια μεγάλη, γιατί ευκολότερα μπορούν να περάσει από τον κυστικό στο χοληδόχο πόρο και να προκαλέσει ίκτερο και παγκρεατίτιδα. Από την πολυετή παραμονή μια πέτρας στη χοληδόχο κύστη μπορεί επίσης να προκληθεί καρκίνος της χοληδόχου κύστεως. Πρόκειται για μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου του πεπτικού συστήματος, πολύ επιθετική και με άσχημη κατάληξη.
newsitamea.gr
